Ο Δήμιος του έρωτα, Irvin Yalom

• Μια ερωτική εμμονή ξεζουμίζει τη ζωή απ’ την αλήθεια της, σβήνοντας κάθε νέα εμπειρία, και καλή και κακή: «ήμουν απών. Ήμουν κλεισμένος μέσα στο μυαλό μου και παρακολουθούσα ξανά και ξανά προβολές της ίδιας, και ως τότε πια, μάταιης φαντασίωσης.
• Μόνο όταν ο άνθρωπος νιώσει την αποκάλυψη βαθιά μέσα του, τότε μόνο την κατέχει. Τότε μόνο κανείς μπορεί να δράσει σύμφωνα μ’ αυτήν και ν’ αλλάξει. Το πρόβλημα είναι πώς να μετακινηθείς από μια αναποτελεσματική διανοητική αποτίμηση μιας αλήθειας για τον εαυτό σου σε μια συγκινησιακή βίωσή της. Τότε μόνο προκαλούνται βαθιά συναισθήματα, γίνεται μια πανίσχυρη δύναμη αλλαγής.
• Νίτσε: η τελική ανταμοιβή των νεκρών είναι ότι δεν ξαναπεθαίνουν.
• Είναι (συχνό;) να έχουμε χάσει τη θέα των προσωπικών μας συνόρων. Πρέπει να διακρίνουμε τον πυρηνικό μας εαυτό από άλλα περιφερειακά χαρακτηριστικά ή δραστηριότητές του. Έπειτα πρέπει να «αποταυτιστούμε» από ό,τι αποτελεί το πυρηνικό μας κομμάτι. Πράγματα που μπορεί να αντιπροσωπεύουν τι μας αρέσει, τι κάνουμε ή τι θεωρούμε πολύτιμο, αλλά που δεν αποτελούν τον ίδιο τον εαυτό μας, την ουσία της ύπαρξής μας.
• Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει κανείς το θάνατο καθορίζεται κατά πολύ από το μοντέλο που θέτουν οι γονείς του. Το τελευταίο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας γονιός στα παιδιά του είναι να τους μάθει μέσα από το παράδειγμά του, πώς να αντιμετωπίσουν το θάνατο με ήρεμη ψυχή.
• Κάθε επάγγελμα περικλείει μια επικράτεια δυνατοτήτων, μέσα στα όρια της οποίας μπορεί όποιος το ασκεί ν’ αναζητήσει την τελειότητα.
• Αρνούμαστε το δάνειο της ζωής, για ν’ αποφύγουμε το χρέος του θανάτου.
• Όσο πιο πολλή είναι η αβίωτη ζωή, ή το απραγματοποίητο δυναμικό του ανθρώπου, τόσο μεγαλύτερο είναι το άγχος του θανάτου.
• Η επίγνωση του θανάτου μπορεί να ρίξει διαφορετικό φως στη ζωή μας και να μας ωθήσει να αναδιαρθρώσουμε τις προτεραιότητές μας.
• Για να μάθεις να ζεις με τους πεθαμένους πρέπει πρώτα να μάθεις να ζεις με τους ζωντανούς.
• Το παιδί γίνεται η προβολή σου στην αθανασία. Η γονική απώλεια είναι η απώλεια του αντικειμένου, η απώλεια του προσώπου που έχει παίξει οργανικό ρόλο στη συγκρότηση του εσωτερικού μας κόσμου. Η απώλεια του παιδιού είναι η απώλεια του σκοπού, η απώλεια της κεντρικής αρχής που διέπει τη ζωή μας, η οποία παρέχει όχι μόνο το γιατί αλλά και το πώς.
• Ένας από τους κυριότερους τρόπους ν’ αρνούμαστε το θάνατο είναι η «ιδιαιτερότητα»: το κομμάτι του μυαλού που η δουλειά του είναι να καταπραΰνει τον τρόμο του θανάτου, γεννά την παράλογη αίσθηση πως είμαστε άτρωτοι, ότι δυσάρεστα πράγματα όπως τα γηρατειά κι ο θάνατος ίσως να είναι ο κλήρος των άλλων αλλά όχι ο δικός μας, ότι εμείς υπάρχουμε πέραν του νόμου, πέραν του ανθρώπινου και βιολογικού πεπρωμένου. Είναι η αίσθηση ότι είμαστε κάτι ιδιαίτερο, ότι είμαστε εφοδιασμένοι με μια μαγική ιδιότητα, ότι αποτελούμε εξαίρεση, ότι είμαστε αιώνια προστατευμένοι.
• Η ψευδαίσθηση συχνά αναπτερώνει και ανακουφίζει, στο τέλος πάντα αδυνατίζει και περιορίζει την ψυχή.
• Ποτέ μην αφαιρείς από κάποιον κάτι, αν δεν έχεις τίποτα καλύτερο να του προσφέρεις.
• Μην εξαντλείς τον εαυτό σου παλεύοντας με τη μαγεία της θρησκείας: δε φτάνεις ούτε στο μικρό της δαχτυλάκι. Η δίψα για τη θρησκεία είναι πολύ έντονη, οι ρίζες της είναι χωμένες πολύ βαθιά, η πολιτισμικής της ενίσχυση υπερβολικά ισχυρή.
• Ο καθένας είναι μόνος στη «βάρκα» του. Παρόλο που είσαι μόνος στη βάρκα σου, είναι πάντα μεγάλη παρηγοριά το να βλέπεις τα φωτάκια από τις άλλες βάρκες να σκαμπανεβάζουν γύρω σου.
• Ένας άλλος λόγος που δεν μπορούμε ποτέ να γνωρίσουμε πλήρως τον άλλον είναι ότι είμαστε επιλεκτικοί ως προς τι ανακαλύπτουμε. Είναι εξαιρετικά απίθανο, επίσης, η εικόνα του δέκτη να ταυτίζεται με την πρωτότυπη νοητική εικόνα του πομπού. Κάθε φορά που βλέπουμε το πρόσωπο ή ακούμε τη φωνή του, τις δικές μας ιδέες γι αυτόν αναγνωρίζουμε κι αυτές παρακολουθούμε.
• Οι άνθρωποι που νιώθουν άδειοι δε θεραπεύονται ποτέ, αν ενωθούν με έναν άλλο ατελή άνθρωπο.
• Μια ζωή δεν πάει ποτέ στραβά εξαιτίας ενός λανθασμένου μονοπατιού, πάει στραβά γιατί η κεντρική κατεύθυνση είναι λάθος.
• Για όσους μπορούν να κοιτάξουν προς τα μέσα, η συνταξιοδότηση είναι μια περίοδος ανασκόπησης της ζωής, ανακεφαλαίωσης, μια εποχή που φουντώνει η συνείδηση του τέλους και του θανάτου που πλησιάζει. Η ζωή, είναι πιο σαφές, έχει μια αρχή κι ένα τέλος.
• Πολλών ειδών άγχη είναι πιθανό να μεταμφιέζονται σε σεξουαλικό άγχος.
• Μερικές φορές το άγχος του θανάτου το προσπερνάμε ως τετριμμένο αφού είναι καθολικό. Ποιος άλλωστε δεν τον γνωρίζει και δεν τον φοβάται; Άλλο είναι όμως να γνωρίζεις την ύπαρξη του θανάτου γενικά, κι άλλο να αντιλαμβάνεσαι το δικό σου θάνατο, να τον βιώνεις στο πετσί σου, στην ύπαρξή σου. Αυτού του είδους η επίγνωση θανάτου είναι ένας τρόμος που έρχεται σπάνια, ίσως μια δυο φορές στη διάρκεια της ζωής.
• Όσο μικρότερη είναι η αίσθηση του ανθρώπου πως έχει εκπληρώσει τους στόχους του στη ζωή τόσο μεγαλύτερο είναι το άγχος του θανάτου. Συνήθως αντιμετωπίζεται με την ψευδαίσθηση των αθάνατων γεννητικών κυττάρων (παιδιών), τη θρησκευτική πίστη, τη μεταθανάτια ζωή, την ικανοποίηση πως έχει αυτοπραγματωθεί.
• Το σεξ συχνά μετατρέπεται σε κάτι ιαματικό ή ακόμα περισσότερο γίνεται μια προσφορά ζωής ή θανάτου και η επιβίωσή μας εξαρτάται από την ένωσή μας μ’ έναν άνθρωπο. Ο έρωτα θα ‘πρεπε να είναι μια πράξη αγάπης και χαράς, όχι προστασία από τον κίνδυνο. Πολλές φορές λειτουργεί σαν ένας τρόπος να προστατευόμαστε απ’ το φόβο, ιδίως απ’ το φόβο των γηρατειών και του θανάτου. Ζητάμε απ’ το σεξ να κάνει πράγματα που δεν μπορεί να τα κάνει.
• Αν κοιτάξουμε πολύ έντονα το παρελθόν, είναι εύκολο να μας πάρουν από κάτω οι τύψεις. Σημαντικό είναι όμως να στραφούμε προς το μέλλον. Πρέπει να σκεφτούμε την αλλαγή. Αυτό που δεν πρέπει να συμβεί είναι να ξαναγυρίσεις σε πέντε χρόνια από τώρα, να κοιτάξεις πώς έζησες τα πέντε χρόνια που έρχονται και να μετανιώσεις γι άλλη μια φορά.