Για να μην ξεχνάμε...

Η ασθένεια του Αλτσχάιμερ είναι μια εκφυλιστική προοδευτική πάθηση του εγκεφάλου που οδηγεί στη σταδιακή απώλεια σημαντικών διανοητικών λειτουργιών όπως η μνήμη, η ικανότητα κρίσης, η ομιλία και οδηγεί σε πλήρη αποσύνθεση της προσωπικότητας.Προβλήματα όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ αλλά και πολλά άλλα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας δυσκολεύουν την ήδη δύσκολη ζωή των ηλικιωμένων. Οι άνθρωποι (κατά τον Irvin Yalom) φοβούνται περισσότερο κι από το θάντατο την απόλυτη απομόνωση που τον συνοδεύει. Γιατί ο καθένας μπορεί να είναι μόνος του στη "βάρκα"του αλλά πάντα είναι μεγάλη παρηγοριά να βλέπει τα φωτάκια από άλλες βάρκες να σκαμπανεβάζουν γύρω του. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν κι ας επανεξετάσουμε τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στους ηλικιωμένους και μάλιστα στους γονείς μας. Όσα κι αν είναι τα προβλήματα της καθημερινής μας ρουτίνας αξίζει να είμαστε κοντά τους. Είναι οι άνθρωποι που συγκρότησαν τον εσωτερικό μας κόσμο και στην περίοδο της ακμής τους μας έδωσαν τα πάντα!

Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε

Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε
Απ' αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.
Το μέλλον σας είναι σιγουρεμένο - το βλέπετε
μπροστά σας σ' άπλετο φως. Φρόντισαν
οι γονείς σας για να μη σκοντάψουνε τα πόδια σας
σε πέτρα. Γι' αυτό τίποτα δε χρειάζεται
να μάθεις. Έτσι όπως είσαι
εσύ μπορείς να μείνεις.

Κι έτσι κι υπάρχουνε ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί
όπως έχω ακούσει είναι ανασφαλείς,
τους ηγέτες σου έχεις, που σου λένε ακριβώς
τι έχεις να κάνεις για να πας καλά.
Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους
που ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε
για όλους τους καιρούς
μα και τις συνταγές που πάντα βοηθάνε.
Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά
δε χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.
Βέβαια, αν τα πράματα ήταν διαφορετικά
Η μάθηση θα 'τανε υποχρέωσή σου.
Μπρεχτ

Το κάψιμο των βιβλίων

Όταν διαταγή έβγαλε το καθεστώς να καούνε
σε δημόσιες πλατείες τα βιβλία που
περικλείνουν ιδέες ανατρεπτικές,
κι από παντού κεντρίζανε τα βόδια
να σέρνουν κάρα ολόκληρα
με βιβλία για την πυρά, ένας εξορισμένος
ποιητής, ένας απ’ τους καλύτερους,
διαβάζοντας των βιβλίων τον κατάλογο,
με φρίκη του είδε πως τα δικά του
τα είχανε ξεχάσει. Χίμηξε στο γραφείο του
με τις φτερούγες της οργής, κι έγραψε στους τυράννους ένα
γράμμα:
«Κάψτε με!» έγραφε με πένα ακράτητη, «κάψτε με!
Μ’ αφήσατε έξω! Δε μπορείτε να μου το κάνετε αυτό, εμένα!
Την αλήθεια δεν έγραφα πάντα στα βιβλία μου; Και τώρα
Μου φερνόσαστε σα να’ μια ψεύτης! Σας διατάζω:
Κάψτε με!»
Μπρεχτ

Στους φοιτητές της εργατοαγροτικής σχολής

(Στους φοιτητές στο ανοικοδομημένο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου)
Για να μπορείτε να καθόσαστε εδώ: τόσο αίμα
χύθηκε. Μπορεί να το ξεχάσετε να επιθυμείτε.
Να ξέρετε τούτο μοναχά: σ' αυτά τα καθίσματα καθότανε άλλοι
πιο μπροστά από σας
που αργότερα καθίσανε πάνω στο σβέρκο των ανθρώπων.
Επαγρυπνείτε!

Πάντα ό,τι να ερευνάτε, ό,τι ν' ανακαλύψετε
ό,τι να μάθετε, δε θα σας χρησιμέψει,
αν δε συνδέετε με τον αγώνα το μυαλό σας
και δε διαχωρίζεστε απ' όλους τους εχθρούς της ανθρωπότητας.

Ποτέ να μην ξεχνάτε: κάποιοι όμοιοί σας αγωνίστηκαν
για να μπορείτε εδώ να κάθεστε εσείς κι όχι πια οι προηγούμενοι.
Μην κρύβεστε λοιπόν, μα συναγωνιστείτε
για ν' αποχτήσετε τη γνώση και ποτέ να μην την αρνηθείτε!
Μπρεχτ

Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ

Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ,
όπως εκείνο το δείλι που σε άφησα
με κατάπιε το βαθυγάλαζο δάσος,
ψυχή μου,
που πάνω του, στα δυτικά,
κρέμονταν κιόλας
χλωμά τα άστρα.

Γέλασα αρκετά,
καρδιά μου,
γιατί συγκρούστηκα παίζοντας
με το σκυθρωπό πεπρωμένο
την ίδια ώρα
μέσα στο γαλανό δείλι του δάσους
αργοσβήναν κιόλας πίσω μου τα πρόσωπα.

Εκείνο το μοναδικό σούρουπο
όλα ήταν τόσο γλυκά
όσο δεν ήταν ποτέ ξανά να γίνουν
αλλά αυτό που μου απόμεινε είναι
μόνο πουλιά μεγάλα
που το δείλι
πετούν πεινασμένα στον
σκοτεινιασμένο ουρανό
Μπρεχτ

Να καταπολεμάτε το πρωτόγονο

Λένε πολλοί ότι η εποχή είναι παλιά
αλλά εγώ πάντα ήξερα ότι είναι καινούρια
δεν ξεπετιούνται από τη γη μόνα τους
τα σπίτια που είναι ψηλά σαν τα βουνά
Τρέχουν πολλοί κάθε χρόνο στις πόλεις λες και
τους περιμένει κάτι σπουδαίο
και στις γελαστές ηπείρους.
Λένε παντού: Η μεγάλη και φοβερή θάλασσα
δεν είναι παρά λίγο νερό
Πρώτος εγώ πετώ πάνω από τον Ατλαντικό
αλλά είμαι σίγουρος ότι αύριο κιόλας
θα γελάτε με αυτή την πτήση

Κι όμως αυτή είναι η μάχη
ενάντίον του πρωτόγονου
και μια προσπάθεια για να γίνει
καλύτερος ο πλανήτης
όμοια με τη διαλεκτική οικονομία
που θέλει ν' αλλάξει τον κόσμο συθέμελα
αφήστε μας λοιπόν να καταπολεμήσουμε
τη φύση για να γίνουμε κι ίδιοι φυσικοί
εμείς και η μέθοδός μας
δεν ακολουθούμε ακόμη τη φύση
είμαστε ακόμη πρωτόγονοι.
Τα ατμόπλοια αντικατέστησαν τα ιστιοφόρα
που κι εκείνα είχαν αφήσει πίσω τα πλοία
με τα κουπιά.
Εγώ πετώ αφήνοντα πίσω τα ατμόπλοια
πολεμώντας ενάντια στο πρωτόγονο.
Μπορεί το αεροπλάνο μου να είναι αδύνατο και να τρέμει
και οι συσκευές μου να είναι γεμάτες ατέλειες
μα είναι καλύτερα απ' όλα όσα υπήρξαν ως τώρα,
και καθώς πετώ αγωνίζομαι ενάντια στο αεροπλάνο μου κι ενάντια
στο πρωτόγονο.

Πολεμώ έτσι κι ενάντια στη φύση
και ενάντια στον εαυτό μου
ό,τι κι αν είμαι και σε όσες κουταμάρες κι αν πιστεύω
όταν πετώ είμαι
αληθινός θεός
για δέκα χιλιάδες χρόνια
εκεί που σκοτεινιάζουν τα νερά
φτάνοντας ως τα ουράνια
ανάμεσα στο φως και το λυκόφως
γεννιόταν ανεμπόδιστα ο θεός.
Το ίδιο πάνω από τις οροσειρές, εκεί από όπου
έρχεται ο πάγος
ρύθμιζαν τον θεό όπως ήθελαν
εκείνοι που διακατέχονταν από αμάθεια
χωρίς να μπορούν να καθοδηγούν, και όμοια
στην έρημο εμφανιζόταν εκείνος μέσα στην
ανεμοθύελλα, και στις πόλεις, τον έπλαθε η αταξία των
ανθρώπινων τάξεων που εξαιτίας της
υπάρχουν στον κόσμο
δύο κατηγορίες ανθρώπων:
οι εκμεταλλευτές και οι αμαθείς
αλλά αυτά τα καταργεί η επανάσταση.
Αν φτιάχνετε δρόμους να διασχίζουν
τις οροσειρές, θα χαθεί η αταξία.
Τα ποτάμια τη διώχνουν από την έρημο και
το φως δείχνει κενό και αμέσως την κάνει πέρα.

Γι' αυτό, μην αργείτε, κατατροπώστε κι εσείς
το πρωτόγονο
στον αφανισμό του Υπερπέραν και
στο διωγμό όλων των θεών όπου και αν παρουσιάζονται κάθε φορά.
Γκρεμίζεται κάτω απ' τα πιο δυνατά μικροσκόπια
οι τελειοποιημένες συσκευές το διώχνουν
από τον αέρα.
Και η κάθαρση των πόλεων
η απάρνηση της φτώχειας
το εξαφανίζουν και αφού το κυνηγούν
το ξαναστέλνουν πίσω
στην πρώτη χιλιετία.

Γι' αυτό επικρατεί ακόμη
στις πόλεις που βελτιώθηκαν, η αταξία
που προκύπτει από την εκμετάλλευση γνώσης και είναι
σαν θεός. Αλλά οι μηχανές και οι εργάτες
θα την πολεμήσουν.
Κι εσείς πρέπει να πάρετε μέρος
στην κατατρόπωση του πρωτόγονου.
Μπρεχτ

Εγκώμιο στη μάθηση

Μάθαινε, και τ' απλούστερα! Γι' αυτούς
που ο καιρός τους ήρθε
Ποτέ δεν είναι πολύ αργά!
Μάθαινε,
το α, β, γ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Mη σου κακοφανεί!
Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
* * *
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολειό, άστεγε!
Προμηθέψου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
* * *
Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε
Μην αφεθείς να πείθεσαι.
Μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ο,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Ελεγξε το λογαριασμό
Εσύ θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι.
Ρώτα: Πώς βρέθηκε αυτό εδώ;
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία!
Μπρεχτ

Αυτό θέλω να τους πω

Αναρωτιέμαι: γιατί να συζητάω μαζί τους;
ψωνίζουνε τη γνώση για να την πουλήσουν.
θέλουν να μάθουνε πού υπάρχει γνώση φτηνή
που να μπορούνε ακριβά να την πουλήσουν. Γιατί
να ενδιαφερθούνε να γνωρίσουν ό,τι
ενάντια στην αγοραπωλησία μιλάει;
Θέλουνε να νικήσουν.
Στη νίκη ενάντια τίποτα δε θέλουνε να ξέρουν.
Δε Θέλουνε άλλοι να τους καταπιέζουν,
Θέλουνε να καταπιέζουνε οι ίδιοι.
Δε θέλουνε την πρόοδο.
Θέλουνε την υπεροχή.
Πειθαρχούνε σ' όποιον
τους υπόσχεται πως θα μπορούνε να διατάζουν.
Θυσιάζονται
για να μπορέσει να μείνει όρθιος ο βωμός της θυσίας.
Τι να τους πω, σκέφτηκα. Αυτό
θέλω να τους πω, αποφάσισα.
Μπρεχτ

Απώλεια ενός πολύτιμου ανθρώπου

Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Τ' ότι έφυγε από σένα, δεν είναι απόδειξη
Ότι πολύτιμος δεν είναι. Παραδέξου το:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.

Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Έφυγε από σένα, γιατί υπηρετούσες μια καλή υπόθεση
Κι αυτός πήγε μια τιποτένια να υπηρετήσει. Παραδέξου το, όμως:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Μπρεχτ

Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν, Paulo Freire

• Διδάσκουμε, δυστυχώς, στους γόνους μας την ευπιστία και την προσαρμογή στην κουλτούρα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, απαιτώντας να είναι πειθήνιοι και παθητικοί.
• Ο εκπαιδευτικός α) δεν αποστηθίζει πληροφορίες για να τις μεταδώσει στους μαθητές αλλά λειτουργεί ως πληροφορημένο υποκείμενο που βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με άλλα πληροφορημένα υποκείμενα, χωρίς να κάνει διάκριση γνωστικού περιεχομένου από το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο. Καθώς οι επιστήμες δεν είναι ξεκομμένες από τη ζωή δεν περιχαρακώνεται σ’ ένα ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο. β) «φωτίζει» και διαλέγεται με τους μαθητές του, εμβαθύνοντας στα ζητήματα εξουσίας, δε σωπαίνει στην κοινωνική διαμάχη που υπάρχει έξω από το σχολείο. Εκδηλώνει την πολιτική του στάση, δεν παραμένει ουδέτερος: δείχνει σεβασμό στα αντίπαλα επιχειρήματα, τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι τους, παίρνει σαφή θέση σε κοινωνικά θέματα, κάνει ηθικές επιλογές και αντιστέκεται στην απανθρωποίηση της αντικειμενικής πραγματικότητας. γ) δραστη-ριοποιείται γεμάτος ελπίδα για το μετασχηματισμό του κόσμου διεκδικώντας ενεργό ρόλο στην κοινωνία. Συμμετέχει σε κοινωνικοπολιτικούς αγώνες διαφόρων επιπέδων για το μετασχηματισμό της κοινωνίας (συνδικάτα, κινήματα, κ.α.). δ) επιτρέπει την ελευθερία που εκδηλώνουν οι μαθητέςαλληλεγγύη, ελευθερία, σεβασμός της διαφοράς, ώστε όλοι να κάνουν το ίδιο. ε) αξιοποιεί τη γνώση και τη ζωντανή εμπειρία της καθημερινότητας των μαθητών και της τοπικής κοινωνίας, ώστε το σχολείο να γίνει κέντρο της λαϊκής κουλτούρας. Προσεγγίζει τη γνώση με τα κατάλληλα εργαλεία, τεχνικές. Όταν μάθει την κουλτούρα, την κοσμοθεωρία, τους φόβους των μαθητών μιλά απλά, όχι απλοϊκά.
• Η γλώσσα δεν είναι απλά ένα μέσο επιβίωσης των λαϊκών τάξεων, αλλά μέσο αγώνα απέναντι στις μορφές της πολιτισμικής κυριαρχίας των ελίτ. Το σχολείο δεν αποτελεί μοχλό για την αλλαγή της πραγματικότητας αλλά μπορεί να συμβάλλει προς αυτήν την κα-τεύθυνση.
• Τριτοκοσμοποίηση του κέντρου των πόλεων διατήρηση του στάτους κβο- υψηλά επίπεδα φτώχειας και αναλφαβητισμού, ανθρώπινη εκμετάλλευση, άστεγοι, εξαθλίωση, εσκεμμένη φθορά των υποδομών των σχολείων. Πρέπει να επαναπροσδιοριστεί η εκπαιδευτική ατζέντα με βάση των ανταγωνισμό και την ιδιωτικοποίηση των σχολείων.
• Τα δημόσια σχολεία είναι αναπόσπαστο μέρος της δομής κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Όταν αποφεύγει η κοινωνία ν’ αναλάβει τις δημόσιες ευθύνες της, τότε βρίσκεται σε κρίση. Υπάρχει η λογική ότι το ιδιωτικό ισοδυναμεί με το καλό. Θα σκεφτόταν κανείς την ιδιωτικοποίηση του Πενταγώνου; Όχι, γιατί θεωρείται εθνική προτεραιότητα. Αντί λοιπόν να διαλύουμε τη δημόσια εκπαίδευση ας την κάνουμε εθνική προτεραιότητα. Θα ιδρύαμε ένα ιδιωτικό Πεντάγωνο για να βελτιώσουμε την εθνική Άμυνα; Γιατί λοιπόν να εξισώσουμε την ιδεο-λογία της ελεύθερης αγοράς με τη δημοκρατία;
• Το χαμηλό κοινωνικό κύρος των λαϊκών τάξεων δεν έχει προκαθοριστεί από τη μοίρα ή το θεό, αλλά από το οικονομικοπολιτικό περιβάλλον της κοινωνίας όπου ζουν. Πρέπει λοιπόν να βγουν από την απάθεια, από την παραίτηση, από τη ζωή. Πρέπει να μορφωθούν, να κοιτάξουν τον εαυτό τους ως άτομα που ζουν και παράγουν σε μια συγκεκριμένη κοινωνία.
• Η διαλογική μέθοδος (μοιράζομαι εμπειρίες) το μόνο που καταφέρνει είναι να βοηθά τον καταπιεσμένο να νιώθει καλά για την καταπίεσή του. Χρειάζεται ιδεολογική ανάλυση, στοχασμός, πολιτική πράξη. Στόχος είναι η διάλυση των δομών και των μηχανισμών της καταπί-εσης.
• Ο αναλφαβητισμός είναι μια αναπηρία: αποκλείει τους αγράμματους να περιδιαβούν τον κύκλο των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στη γλώσσα, στη σκέψη και στην πραγματικότητα. Η γραφή είναι το μέσο για την κατανόηση αυτών των σχέσεων. Η ικανότητα της γραφής είναι η ικανότητα να διαβάσουμε τον κόσμο ώστε να μπορούμε να ξανασκεφτούμε πάνω στην αρχική ανάγνωση. Είναι βέβαια πολύπλοκη, καθώς απαιτεί κάτι παραπάνω από το να γράφουμε χωρίς να σκεφτόμαστε.
• Τολμάμε να διδάξουμε με θάρρος, με αγάπη: να πούμε επιστημονικά ό,τι μελετάμε με συναίσθημα, με πάθος, με επιθυμίες, με φόβο, με αμφιβολίες, με κριτική σκέψη.
• Η διδασκαλία είναι ένα επάγγελμα με την έννοια της ανάληψης της ευθύνης των απαιτήσεων ενός επαγγέλματος. Δεν ταυτίζεται με το έργο του γονιού. Η κοινωνία αναθέτει στους δασκάλους να αμβλύνουν όλα τα δεινά της κοινωνίας.
• Είναι συχνό λάθος ν’ αξιολογούμε τους μαθητές όχι για να βελτιώσουμε την πρακτική μαςκ αλλά για να τους τιμωρήσουμε. Δυστυχώς θέλουν να αξιολογήσουν και το δάσκαλο για να τον τιμωρήσουν κι όχι για να τον εκπαιδεύσουν. Οι δάσκαλοι δείχνουν μια παθητική συμπεριφορά. Εξοικειώνονται με τις οδηγίες των πακέτων διδασκαλίας περιορίζοντας τη δυνατότητα να δημιουργήσουν. Με το να «απα-γορεύεται στους δασκάλους να υπάρχουν» διατηρείται στα σχολεία το status quo όσων ονειρεύονται να το διατηρήσουν. Πρέπει να εκδηλώνονται οι θεμελιώδεις στόχοι για παιδεία, υγεία, πολιτισμό, κοινωνικά προγράμματα. Δεν υπάρχουν τεχνικά και αποτελεσματικά επι-χειρήματα που να μην είναι ιδεολογικά.. κοινωνική μας λοιπόν και πολιτική μας ευθύνη είναι όχι ν’ αναλάβουμε το ρόλο της πολιτείας, αφήνοντάς την να κοιμάται ήσυχη, αλλά να κινητοποιούμαστε, να οργανωνόμαστε, ώστε να μπορούμε να την ελέγχουμε αν εκπληρώ-νει ή όχι το συνταγματικό της καθήκον.
• Δεν έχω το δικαίωμα να εκθέτω το όραμά μου για να ξεπληρώσω ένα χρέος που είναι δικό μου και μόνο δικό μου. Η ευγνωμοσύνη δεν μπορεί να αναμιχθεί με το δημόσιο συμφέρον. Ψηφίζω κάποιον σημαίνει τον βοηθάω να εκλεγεί, του αναθέτω δηλαδή, τη δυνατότητα ν’ αγωνιστεί για ένα όραμα.
• Η έννοια των μεγάλων έργων εξαρτάται από την επικρατούσα ιδεολογία. Σε μεγάλο βαθμό δεν ανταποκρίνονται στις βασικές ανάγκες των λαϊκών τάξεων αλλά των ανώτερων. Προτεραιότητα της προοδευτικής διοίκησης είναι να χορηγήσει κονδύλια για τις πραγματικές ανάγκες του εξαθλιωμένου πληθυσμού. Πολλά μέλη των λαϊκών τάξεων χαρακτηρίζουν μεγάλα έργα αυτά που έτσι χαρακτηρίζει η άρχουσα τάξη.
• Από τη στιγμή που η Δεξιά υπάρχει, τα προοδευτικά ή αριστερά πολιτικά κόμματα δεν πρέπει να ξεγελαστούν από το επιχείρημα ότι οι ιδεολογίες έχουν εξαφανιστεί και επομένως ο πολιτικός τους αγώ-νας είναι μια άοσμη και άχρωμη διαμάχη. Το λάθος των αριστερών είναι η απόλυτη πίστη στις πεποιθήσεις τους, που τους έκανε σχολαστικούς, αυταρχικούς, αλαζόνες, εχθρούς της δημοκρατίας. Έδωσε έτσι στην άρχουσα τάξη το καλύτερο μέσο για να εφαρμόσει και να διατηρήσει τη δικτατορία της τάξης της. Είναι λάθος να καθιστούν τη δημόσια διοίκηση ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα, αποκομμένη από την ιδεολογία και την πολιτική. Η άρχουσα τάξη προπαγάνδισε τη δημιουργία του τέλους των ιδεολογιών.
• Μελετώ σημαίνει ανακαλύπτω. Αποκτώ μια πιο σαφή κατάκτηση του αντικειμένου. Αυτό απαιτεί τη χρήση εργαλείων, όπως λεξικά, εγκυκλοπαίδειες ,κ.α. Απαραίτητα βέβαια θεωρούνται το διάβασμα και η μελέτη. Αυτό το απαιτητικό καθήκον, που είναι δικαίωμα τόσο του μαθητή όσο και του δασκάλου , προϋποθέτει τη δυνατότητα πρόσβασης σε τέτοιες πηγές. Καθήκον των σχολείων είναι να κάνουν διαθέσιμα αυτά τα μέσα (βιβλιοθήκες, βολικά ωράρια, κ.α.).
• Υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο επίπεδο του περιεχομεένου ενός βιβλίου και των ικανοτήτων του αναγνώστη. Όταν η διαφορά είναι μεγάλη είναι μάταιη και η προσπάθεια κατανόησης. Είναι λάθος να διαχωρίζουμε την ανάγνωση από τη γραφή. Όσα διδάσκουμε και άρα έχουμε μελετήσει, προυποθέτουν όχι μόνο να διαβάζουμε κείμενα, αλλά να κρατάμε σημειώσεις και παρατηρήσεις για τα βιβλία, συγγράφοντας μικρά κείμενα. Είναι στενή η σχέση της ανάγνωσης, της γραφής και της σκέψης. Όποιος δε γράφει δεν μπορεί ποτέ να γράψει, όπως και όποιος δεν κολυμπά δεν μπορεί ποτέ να κολυμπήσει.
• Απαραίτητο για τον αγώνα των δασκάλων είναι να μάθουμε για την αξιοπρέπεια και τη σπουδαιότητα της αποστολής μας. Είναι ανάγκη να είμαστε ικανοί να αγωνιζόμαστε όλο και πιο αποτελεσματικά για τα δικαιώματά μας, να νιώθουμε επαρκείς, να είμαστε σίγουροι για την πολιτική και κοινωνική σκοπιμότητα της αποστολής μας. Ο χαμηλός μισθός δεν εξαρτάται μόνο από την οικονομική κατάσταση του κράτους αλλά κυρίως από την ιεράρχηση και προ-τεραιότητα των δαπανών και την αντιμετώπιση των δημοσίων εξό-δων. Όσο πιο νωρίς η κοινωνία αναγνωρίσει την αναγκαιότητα του επαγγέλματός μας τόσο περισσότερο θα μας υποστηρίξει. Πρέπει να διεκδικήσουμε να έχουμε λόγο ως επαγγελματίες, μέσα από αποτελεσματικά οργανωμένο πολιτικό αγώνα ( συνδικάτα, κόμματα). Αν δεν υπάρχουν χρήματα για έναν τομέα, η αιτία βρίσκεται μονάχα στην πολιτική των δαπανών. Πρέπει το επάγγελμά μας ν’ αντιμε-τωπιστεί με σεβασμό, ώστε η κοινωνία ν’ αρχίσει να απαιτεί από τους δασκάλους να ασκούν το καθήκον τους αποτελεσματικά. Η κοινωνία δεν μπορεί να μετασχηματιστεί χωρίς την εκπαίδευση.
• Ο αυταρχισμός οδηγεί κάποτε σε τακτικές ανυπακοής. Συχνότερα όμως σε απάθεια, υπέρμετρη υπακοή, άκριτη συμμόρφωση, έλλειψη αντίστασης στον αυταρχικό λόγο, στην παραίτηση και το φόβο της ελευθερίας. Ανεκτικότητα, απ’ την άλλη, δε σημαίνει συναίνεση στο μη ανεκτό, στη συγκάλυψη της επιθετικότητας αλλά συνύπαρξη με το διαφορετικό. Προϋποθέτει σεβασμό, πειθαρχία και ηθικές αρχές. Οι μαθητές δε θέλουν κλίμα απειθαρχίας στο σχολείο, είναι όμως α-πόλυτα αντίθετοι σε κάθε αυθαίρετη απόφαση. Θέλουν μια δημοκρα-τική σχέση αμοιβαίου σεβασμού. Η έλλειψη πειθαρχίας στην τάξη δυναμώνει το φόβο απέναντι στην ελευθερία. Ως εκπαιδευτικοί δεν μπορούμε να αποποιηθούμε την ευθύνη για το θεμελιώδες ζήτημα της δημοκρατίας. Η αναποφασιστικότητα φανερώνει έλλειψη αυτοπεποίθησης, που είναι απαραίτητη για όποιον έχει αναλάβει τη διοίκηση μιας τάξης, ενός ιδρύματος, ενός κράτους. Απαιτεί όμως επιστημονική κατάρτιση, πολιτική σαφήνεια και ηθική ακεραιότητα. Και τα δυο είδη λόγου, και το υπερβολικά ελεγχόμενο και απειθάρ-χητο, συμβάλλουν στη διατήρηση του status quo. Η δημοκρατία απαιτεί αγώνα. Τα δεσμά που μας εμποδίζουν να βιώσουμε τη δημοκρατία δε σπάνε από μια καθωσπρέπει υπομονή, αλλά από το λαό, που είναι κινητοποιημένος, οργανωμένος, συνειδητά κριτικός.
• Η επιθυμία είναι βασικότατη, δεν αρκεί όμως. Απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε πώς να θέλουμε. Αυτό σημαίνει ν’ αγωνιζόμαστε πολιτικά με τακτικές κατάλληλες για τα στρατηγικά μας οράματα. Τα προοδευτικά κόμματα δεν έχουν πολλές επιλογές: ή θα αναδημιουργήσουν τον εαυτό τους μέσα από το ριζοσπαστισμό των ονείρων τους ή θα αφανιστούν.
• Ένα από τα βασικότερα λάθη των εκπαιδευτικών είναι ότι έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να πληγώνονται από τη συμπεριφορά των μαθητών τους. Δεν παραδέχονται ότι κάποιος μπορεί να τους αμφισβητήσει.
• Το σχολείο αποδέχεται μόνο την επίσημη, καλοδιατυπωμένη γλώσσα. Οι μαθητές πρέπει να τη μάθουν για να μειώσουν τις δυσκολίες στον αγώνα της επιβίωσής τους και για να αποκτήσουν ένα βασικό εργαλείο στον αγώνα κατά της αδικίας και των διακρίσεων εις βά-ρος τους.

Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Irvin Yalom

• Γιατί δεν προσπαθείτε να μάθετε αυτά που μπορώ να διδάξω, αντί να προσπαθείτε ν’ αποδείξετε πόσα πράγματα δε γνωρίζω;
• Το άτομο δεν επιλέγει συνειδητά τους στόχους του. Οι στόχοι μας είναι ατυχήματα της ιστορίας. Κανείς δεν έχει τόση ελευθερία! Δεν μπορείς να βγεις από την προοπτική του καιρού, της κουλτούρας σου, της οικογέ-νειάς σου…αλλά εγώ δεν μπορώ ν’ αλλάξω τη ζωή μου. Είναι πολύ στε-νά συνυφασμένη με τα νήματα άλλων ζωών.
• Έχεις κάποιο φόβο, κάποια ντροπή, κάτι που δε σου επιτρέπει να εκφρά-σεις το θυμό σου. Αντίθετα, περηφανεύεσαι πως είσαι τόσο μαλακός. Κάνεις την ανάγκη να φαίνεται αρετή: θάβεις βαθιά τα συναισθήματά σου κι έπειτα , επειδή δε βιώνεις την οργή σου, υποθέτεις ότι είσαι άγιος. «΄Όταν καταπίνεις την οργή σου, αρρωσταίνεις».
• Είναι επικίνδυνο να ζεις με ασφάλεια! Χρειάζομαι μαγεία και πάθος. Δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς μαγεία. Ζωή χωρίς πάθος, ποιος μπορεί να τη ζήσει;
• Περισσότερο ερωτευόμαστε τον ίδιο τον πόθο από το αντικείμενό του.
• Ζήσε όταν ζεις! Ο θάνατος χάνει τη φρίκη του αν κάποιος πεθάνει έχοντας εξαντλήσει τη ζωή του! Αν ο άνθρωπος δε ζει στη σωστή στιγμή, τότε δεν μπορεί να πεθάνει τη σωστή στιγμή.
• Η φλόγα της πίστης τροφοδοτείται αδιάκοπα από το φόβο του θανάτου, της λήθης και της έλλειψης νοήματος. Ο χρόνος καταβροχθίζει συνεχώς και δεν επιστρέφει τίποτα.
• Η καλοσύνη σου, το καθήκον σου, η αφοσίωσή σου: αυτά είναι τα κάγκελα της φυλακής σου. Θα αφανιστείς από τέτοιες μικρές αρετές.
• Για να πλάσεις παιδιά πρέπει πρώτα να πλάσεις τον εαυτό σου. Αλλιώς θ’ αναζητάς να τα πλάσεις μέσα από ζωώδεις ανάγκες ή από μοναξιά ή για να μπαλώσεις τρύπες δικιές σου. Το καθήκον σου σα γονιός δεν είναι να παραγάγεις άλλον έναν εαυτό, αλλά κάτι υψηλότερο. Είναι να παραγάγεις έναν δημιουργό. Είναι επίσης λάθος ν’ αναζητάς την αθανασία γεννοβολώντας το γόνο σου στο μέλλον σαν να περιείχε το σπέρμα σου τη συνείδησή σου!
• Η σχέση του γάμου είναι ιδανική μόνο όταν δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του κάθε συντρόφου. Αν δεν μπορούμε ν’ αγκαλιάσουμε τη μοναχικότητά μας, απλώς χρησιμοποιούμε τον άλλον ως ασπίδα απέναντι στην απομόνωση.
• Ξεπερνάς την απόγνωση μετατρέποντας το «ήταν να γίνει έτσι» σε «έτσι το θέλησα».

το παιχνίδι των θεών

Προσευχή (παραίνεση) από το «παιγνίδι των θεών» της Κατρίν Κλέμαν.

…να πορεύεστε γαλήνια μες στην οχλοβοή και τη βιασύνη και να θυμάστε την ειρήνη που μπορεί να ενυπάρχει στη σιωπή. Χωρίς να αλλοτριωθείτε , ζήστε όσο είναι δυνατόν έχοντας καλές σχέσεις με όλους.

… να λέτε σιγανά και με σαφήνεια την αλήθεια σας. Ν’ ακούτε τους άλλους, ακόμα και τον πτωχό τω πνεύματι και τον αμαθή. Έχουν και αυτοί την ιστο-ρία τους. Να αποφεύγετε τους θορυβώδεις κι επιθετικούς ανθρώπους, είναι μια προσβολή για το πνεύμα.

…μη συγκρίνεστε με κανέναν: διακινδυνεύετε να γίνετε ματαιόδοξοι. Υπάρχουν πάντα πιο μεγάλοι και πιο μικροί από σας. Ν’ απολαμβάνετε τα σχέδιά σας καθώς και την εκπλήρωσή τους. Να ενδιαφέρεστε πάντα για τη σταδιοδρομία σας, όσο ταπεινή κι αν είναι: αποτελεί πραγματική κατάκτηση σε σχέση με τα ευμετάβλητα αγαθά της εποχής μας.

…να είστε συνετοί στις υποθέσεις σας γιατί ο κόσμος είναι γεμάτος δολιότητες. Μην είστε τυφλοί ως προς την αρετή που υπάρχει: πολλοί άνθρωποι αναζη-τούν τα μεγάλα ιδανικά και παντού η ζωή είναι γεμάτη ηρωισμό. Να είστε ο εαυτός σας.

…να ενισχύσετε τη σύνεση του πνεύματος για να σας προστατεύσει σε περί-πτωση αιφνίδιας δυστυχίας. Αλλά να μη στενοχωριέστε για τις χίμαιρές σας! Άπειροι φόβοι γεννιούνται από την κούραση και τη μοναξιά…

…πέρα από μια υγιή πειθαρχία να είστε ήπιοι με τον εαυτός σας. Είστε παιδιά του σύμπαντος, όπως τα δέντρα και τα’ αστέρια: έχετε δικαίωμα να είστε εδώ. Είτε σας είναι σαφές είτε όχι, το σύμπαν εξελίσσεται χωρίς αμφιβολία έτσι όπως πρέπει…

…όποιες κι αν είναι οι εργασίες σας και τα όνειρά σας, διατηρήστε μέσα στη θορυβώδη σύγχυση της ζωής τη γαλήνη της ψυχής σας.

…με όλες τις δολιότητες, τις βαρετές δουλειές του και τα γκρεμισμένα όνειρά του, ο κόσμος είναι πάντα όμορφος…

Να προσπαθείτε να είστε ευτυχισμένοι.

Λευτεριά στην Παλαιστίνη