οικολογική συνείδηση;

Οικολογική συνείδηση;Διάσκεψη της Κοπεγχάγης; Αυτό θα είχε υποθέτω στο μυαλό της η γυναίκα της φωτογραφίας!
Αναρωτιέμαι γιατί η "πράσινη εκστρατεία" απευθύνεται μόνο στους πολίτες κι όχι στα κράτη.
Αναρωτιέμαι γιατί πρέπει να αισθάνομαι τόσο ενοχικά κάθε φορά που πετάω ένα χαρτί, ένα πλαστικό μπουκάλι, ένα κουτάκι αλουμινίου, στον κοινό κάδο απορριμμάτων κι όχι στον κατάλληλο κάδο ανακύκλωσης! Γιατί πρέπει εγώ να αισθάνομαι πιο υπεύθυνη από τους πραγματικούς φταίχτες, που θρασύτατα αδιαφορούν! Κι όσο πιο ισχυροί είναι τόσο με μεγαλύτερη αυθάδεια αντιμετωπίζουν όλα τα προβλήματα του πλανήτη, της κοινωνίας, των απλών πολιτών σε αναπτυγμένα και αναπτυσσόμενα κράτη.
Περίμενε δηλαδή κανείς νοήμων άνθρωπος ότι στη διάσκεψη της Κοπεγχάγης, θα υπήρχαν δεσμεύσεις, βήματα ουσιαστικά για την επίλυση του προβλήματος;
Αν υπήρχε όμως πολιτική βούληση, λέμε τώρα, ο κόσμος μας θα ήταν διαφορετικός:
δε θα υπήρχε οικονομική κρίση, σίγουρα δεν την δημιούργησαν οι εργαζόμενοι!
δε θα υπήρχαν πόλεμοι, δεν ευθύνονται συνήθως οι λαοί που υποφέρουν!
δε θα υπήρχαν πολιτικοί κρατούμενοι, η δημοκρατία πάντως δεν ανθεί!
δε θα υπήρχαν πρόσφυγες, οικονομικοί και περιβαλλοντικοί μετανάστες, που σίγουρα δεν εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους για αλλαγή περιβάλλοντος!
δε θα υπήρχαν εκατοντάδες εργαζόμενοι που βγαίνουν στους δρόμους για να διεκδικήσουν το αυτονόητο: δικαίωμα να ζουν με αξιοπρέπεια!
δε θα υπήρχαν χιλιάδες φοιτητές σ’ όλο τον κόσμο, που ξεσηκώνονται για το επίσης αυτονόητο: παιδεία χωρίς κόλπα και περιστροφές!
δε θα υπήρχαν...
Θα υπήρχαν ευτυχισμένοι άνθρωποι που θα ζούσαν και θα εργάζονταν, πλήρως εναρμονισμένοι σ’ ένα φιλόξενο περιβάλλον!

καλό μήνα!

doll face

Ένα βιντεάκι που μου έδειξαν οι γιοι μου, τους έκανε κλικ, το σχολίασαν και ήθελαν να το μοιραστούν μαζί μου. Και θέλησα να το "πετάξω" στη θάλασσα του διαδικτύου που πλέετε ως ταξιδευτές και που το σχολιάσαμε βέβαια με διαφορετικό τρόπο, ομολογώ ο καθένας!
- ποιο θα μπορούσε να είναι το πρόσωπο της κούκλας;
- συνειδητότητα ή όχι;
- επιλογή ή μπα;
- πρότυπα των ΜΜΕ ή ό,τι αξίζει;
- ελευθερία, δημοκρατία ή απλή εικαστική προσέγγιση;
- μίμηση ή "όλα ή τίποτε";
- ένας άλλος τρόπος σκέψης και ζωής διαμορφώνεται ή πάντα έτσι ήταν;
- όλα αυτά μαζί, κάποια απ' αυτά, τίποτα απ' όλα, κάτι άλλο;

Tell me Why

Ο κόσμος δεν μας προσφέρθηκε απ' τους γονείς μας, μας τον δάνεισαν τα παιδιά μας (Αφρικανική παροιμία)

Γι άλλη μια χρονιά γιορτάζεται και φέτος η παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού.
Τα δικαιώματα των παιδιών, τα δικαιώματα μεγάλων
Το δικαίωμα στην υγεία, στην εκπαίδευση
Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, στη ζωή, στο θάνατο
Άλλη μια χρονιά μας βρίσκει θλιμμένους γιατί όχι μόνο δεν αντιμετωπίσαμε το πρόβλημα του υποσιτισμού του πλανήτη αλλά γιατί δεν υπάρχει ούτε διάθεση ούτε πολιτική βούληση να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Αντίθετα οι προβλέψεις είναι πιο δυσοίωνες παρά ποτέ. Η φτώχεια αφορά όλο και περισσότερους ανθρώπους, όλο και περισσότερα παιδιά, σε όλο τον κόσμο, τον υποανάπτυκτο αλλά και τον αναπτυγμένο.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος; Με ευχολόγια! Εξάλλου δεν κοστίζουν!
Και μπορούμε να ευχόμαστε και μεις που αδυνατούμε να πράξουμε (έτσι νομίζουμε) , να ελεημονούμε, να μας πιάνουν τα κλάματα όταν αντικρίζουμε τα πεινασμένα μάτια ενός παιδιού, να συγκινούμαστε όταν η τέχνη αναδεικνύει με το δικό της τρόπο το πρόβλημα.
Κι αφού εξιλεωθούμε στο βαθμό που μπορεί ο καθένας μας, να γυρίσουμε στο μικρόκοσμο και στα μεγάλα μας προβλήματα! πότε θ' αλλάξουμε αυτοκίνητο, πότε θα κάνουμε shoping therapy για ν’ αντιμετωπίσουμε το άγχος, πότε θα ...
Δε λέω! Όλοι έχουμε στο βαθμό που αναλογεί στον καθένα τις ευθύνες μας. Αλλά το φοβερό είναι ότι κατάφεραν να μας ενοχοποιήσουν αυτοί που έχουν τις πραγματικές ευθύνες ότι είμαστε συνυπεύθυνοι όλοι.
Εμείς φταίμε για το ασφαλιστικό;
Εμείς φταίμε για τη διαφθορά;
Εμείς φταίμε για το περιβάλλον που καταστρέφουμε;
Εμείς φταίμε για όλα!
Ε, όχι!
Εμείς για το μόνο που φταίμε είναι γιατί ανεχόμαστε και δεν αντιδρούμε έντονα, αποφασιστικά, αποτελεσματικά. Δεν είναι μόνο τα δικαιώματα των παιδιών που κάθε μέρα παραβιάζονται κατάφωρα παντού κι είναι τρομερό. Είναι που φτάσαμε να δεχόμαστε ότι τελικά δε δικαιούμαστε κανένα δικαίωμα, ούτε μικροί ούτε μεγάλοι.
Αλλά για ν’ αντιδράσουμε πρέπει να ξεβολευτούμε κι αυτό δεν το μπορούμε.
Δεν έχουμε καταλάβει ότι πολύ σύντομα θα βρεθούμε στη θέση όσων συμπονούμε!

Γκουαντάναμο...

Η ντροπή δεν έχει όρια
το θράσος δεν έχει όρια
η υπομονή δεν έχει όρια
η ανοχή δεν έχει όρια
η αντοχή δεν έχει όρια
Τελικά έχουμε γίνει οι άνθρωποι με την ελαστικότητα της σιωπής μας
να φτάνει στο άπειρο κι ακόμα παραπέρα;
Κάθε μέρα ακούμε, βλέπουμε, παρατηρούμε, διαπιστώνουμε όλο και κάτι που εξοργίζει το μέσα μας, που τεντώνει τις ευαίσθητες ανθρωπιστικές μας χορδές. Κι όμως από τίποτα έως ελάχιστα είναι αυτά που κάνουμε. Απλά κλείνουμε τα μάτια γιατί έχουμε πειστεί ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.
Άλλη μια ντροπή για την ανθρωπότητα το Γκουαντάναμο, μια από τις πολλές!
Και κάποιοι ήλπισαν ότι οι άνθρωποι κάνουν τη διαφορά κι όχι οι πολιτικές!
Συγκινήθηκαν μάλιστα αρκετοί, όταν ένας έγχρωμος ανέλαβε την προεδρία στις ΗΠΑ και πίστεψαν ότι θα είχε διαφορά η εξουσία αν άλλαζε χρώμα.
Το κράτος που συνεχίζει την ανάλγητη πολιτική του σε όλα τα επίπεδα αδιαφορεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για το περιβάλλον και τόσα άλλα.
Εμείς οι υπόλοιποι, οι πιο ευαίσθητοι, κράτη και πολίτες, τι κάνουμε;
Συντηρούμε με την ανοχή μας τα «Γκουαντάναμο», το ρατσισμό, τη βία, την απανθρωπιά…
Και καλά θα κάνουμε οι «Ευρωπαίοι» αλλά και οι «Ελληνάρες» να μην απενοχοποιούμαστε τόσο εύκολα γιατί και τα δικά μας "Γκουαντάναμο" δεν είναι λίγα ούτε ασήμαντα.

έρωτας, παιδεία, τρομοκρατία...

«Ερωτεύτηκα πολύ.
Έζησα όλη μου τη ζωή ερωτευμένος.
Με την κυριολεξία του όρου.Με συγκίνηση»
…«Βιώνουμε την έσχατη πλέον ανάγκη ανόρθωσης της παιδείας. Είναι όμως η υλιστική κατεύθυνση της παιδείας. Με την τεχνολογία τα ανθρωπιστικά γράμματα υποτιμούνται κι έτσι δημιουργείται μια ανισορροπία… Η αρχή είναι η ΠΑΙΔΕΙΑ. Ένας λαός προάγεται όταν έχει προηγμένη παιδεία. Αν όμως οι ανάξιοι επιπλέουν σ΄ όλους τους τομείς και κυρίως σ΄ αυτούς της πολιτικής… Πρέπει να υπερνικήσουμε την τάση αυτή. Το αποτέλεσμα είναι η δυσπιστία όλων…
Ο υλισμός είναι που σκότωσε το όραμα. Κι ο υλισμός είναι που διδάσκεται από γονείς και δασκάλους. Όλα γίνονται με στόχο την εξασφάλιση παχυλού κέρδους.
...«Δεν ήταν ποτέ λύση η τρομοκρατία. Εκτός αν εννοείτε την τρομοκρατία των ισχυρών της Γης. Την τρομοκρατία του κεφαλαίου και του υλισμού. Όχι, με την άλλη- αυτήν τη μεμονωμένη των αγανακτισμένων παιδιών- φοβάμαι ότι η εκτροπή καραδοκεί. Δεν απέχει πολύ η όποια εκτροπή από τα έσχατα αυτά φαινόμενα απόλυτου συντηρητισμού στα οποία πολιτικά ασυνείδητα καταφεύγουν οι άμυαλοι απογοητευμένοι».

Με αφορμή τη συνέντευξη του Εμμανουήλ Κριαρά μου γεννιούνται σκέψεις, συναισθήματα, προβληματισμοί
με συγκίνηση και απορία μαζί διαβάζω για τη ζωή, τον έρωτα, την παιδεία, την τρομοκρατία, την πολιτική…
τις σκέψεις ενός υπερήλικα, ενός πνευματικού ανθρώπου, ενός νέου πολύ νεότερου από πολλούς νέους και λιγότερο νέους και μεγαλύτερους αλλά όχι πολύ «μεγάλους»!
Τόσο ολοζώντανη νεανική σκέψη, τόσο φρέσκιες αντιλήψεις, τόσο λιγότερο κουρασμένος από πολλούς μας!
Πώς τον ζηλεύουμε!
Προσπαθούμε βέβαια, δε λέω, αλλά πόσο συχνά μας παίρνει από κάτω αυτή η ρουτινιάρικη, συνταρακτική, μαγική πραγματικότητα κι εγκλωβιζόμαστε στα στεγανά των συμβάσεων, δικαιολογούμαστε μέσα από την ανάγκη των «πρέπει» και κλείνουμε τα μάτια σε ό,τι πραγματικά αληθινό κι εξαίσιο;
Θέλουμε…θέλουμε…θέλουμε…
Και τι κάνουμε κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή
μέσα στη μέρα, μέσα στην τάξη
μέσα στο κοινωνικό χώρο, μέσα στη ζωή;
Ε! κάτι κάνουμε βέβαια!
Πιο απογοητευμένοι και φοβισμένοι, αν και πιο νέοι, είμαστε ή νιώθουμε από
τον «νεότατο» τελικά Κριαρά!
Άλλες φορές πάλι είμαστε αισιόδοξοι, ορμητικοί
«ερωτευμένοι» κι εμείς
με τον αγώνα, με την προσπάθεια, με τη δουλειά μας, με τους συντρόφους μας, με τους φίλους μας, με την ανάγκη μας να αλλάξουμε τη ζωή στο σχολείο, στην κοινωνία στην …πράξη
Όλο και λιγότερο, όλο και λιγότεροι όμως, η αλήθεια!
Όλο και με περισσότερες δικαιολογίες καθυστερούμε, αναβάλλουμε
μήπως και τη γλιτώσουμε
και δεν είν’ δικό μας αυτός ο …κλήρος
Δεν έχουμε τελικά το κουράγιο
Ούτε έτοιμοι ούτε θαρραλέοι είμαστε
μπροστά στο φόβο της ανατροπής
Προτιμούμε τις μικροανατροπές, τις μικροαποδράσεις
Τρόμος μας πιάνει
Δεν ξέρουμε από πού ν’ αρχίσουμε
πώς να τελειώσουμε
Και μετά από κάποιες, πολλές ή λίγες προσπάθειες
αισθανόμαστε βαθιά μέσα μας ένα μούδιασμα, ένα τέλμα
και λίγο εθελοτυφλούμε, λίγο προσπαθούμε, λίγο αγωνιζόμαστε, λίγο συμβιβαζόμαστε, λίγο ξεχνάμε όσα θέλουμε, λίγο θυμόμαστε όσα δε θέλουμε…
Απ΄ την άλλη βέβαια παίρνουμε δύναμη και κουράγιο
όταν διαβάζουμε ή ακούμε ή νιώθουμε
ότι δεν είναι μονόδρομος ο δρόμος
ότι «φυσάει ταξίδια από παντού»
ότι υπάρχουν κι άλλες φωνές, ακόμα κι αν δεν ακούγονται συχνά
ότι ό κόσμος είναι γεμάτους μικρούς ήρωες
Τότε νιώθουμε ένα φούσκωμα στο στήθος
μια ανάγκη να συνεχίσουμε
αυτό το λίγο, αυτό το μισό…
και …συνεχίζουμε
γιατί δεν μπορούμε αλλιώς να κάνουμε
γιατί δεν υπάρχει να ζήσουμε άλλος τρόπος !

24 Ώρες

Μία ακόμη εξαιρετική δουλειά της συναδέλφου Νίνας Γεωργιάδου από την Κάλυμνο.
Οι μαθητές στη χώρα μας δουλεύουν, σύμφωνα με το Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών το πιο σκληρό εργατικό ωράριο.
Μπορείτε να δείτε επίσης "τα πέτρινα χρόνια της εκπαίδευσης"

Ο Δήμιος του έρωτα, Irvin Yalom

• Μια ερωτική εμμονή ξεζουμίζει τη ζωή απ’ την αλήθεια της, σβήνοντας κάθε νέα εμπειρία, και καλή και κακή: «ήμουν απών. Ήμουν κλεισμένος μέσα στο μυαλό μου και παρακολουθούσα ξανά και ξανά προβολές της ίδιας, και ως τότε πια, μάταιης φαντασίωσης.
• Μόνο όταν ο άνθρωπος νιώσει την αποκάλυψη βαθιά μέσα του, τότε μόνο την κατέχει. Τότε μόνο κανείς μπορεί να δράσει σύμφωνα μ’ αυτήν και ν’ αλλάξει. Το πρόβλημα είναι πώς να μετακινηθείς από μια αναποτελεσματική διανοητική αποτίμηση μιας αλήθειας για τον εαυτό σου σε μια συγκινησιακή βίωσή της. Τότε μόνο προκαλούνται βαθιά συναισθήματα, γίνεται μια πανίσχυρη δύναμη αλλαγής.
• Νίτσε: η τελική ανταμοιβή των νεκρών είναι ότι δεν ξαναπεθαίνουν.
• Είναι (συχνό;) να έχουμε χάσει τη θέα των προσωπικών μας συνόρων. Πρέπει να διακρίνουμε τον πυρηνικό μας εαυτό από άλλα περιφερειακά χαρακτηριστικά ή δραστηριότητές του. Έπειτα πρέπει να «αποταυτιστούμε» από ό,τι αποτελεί το πυρηνικό μας κομμάτι. Πράγματα που μπορεί να αντιπροσωπεύουν τι μας αρέσει, τι κάνουμε ή τι θεωρούμε πολύτιμο, αλλά που δεν αποτελούν τον ίδιο τον εαυτό μας, την ουσία της ύπαρξής μας.
• Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει κανείς το θάνατο καθορίζεται κατά πολύ από το μοντέλο που θέτουν οι γονείς του. Το τελευταίο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας γονιός στα παιδιά του είναι να τους μάθει μέσα από το παράδειγμά του, πώς να αντιμετωπίσουν το θάνατο με ήρεμη ψυχή.
• Κάθε επάγγελμα περικλείει μια επικράτεια δυνατοτήτων, μέσα στα όρια της οποίας μπορεί όποιος το ασκεί ν’ αναζητήσει την τελειότητα.
• Αρνούμαστε το δάνειο της ζωής, για ν’ αποφύγουμε το χρέος του θανάτου.
• Όσο πιο πολλή είναι η αβίωτη ζωή, ή το απραγματοποίητο δυναμικό του ανθρώπου, τόσο μεγαλύτερο είναι το άγχος του θανάτου.
• Η επίγνωση του θανάτου μπορεί να ρίξει διαφορετικό φως στη ζωή μας και να μας ωθήσει να αναδιαρθρώσουμε τις προτεραιότητές μας.
• Για να μάθεις να ζεις με τους πεθαμένους πρέπει πρώτα να μάθεις να ζεις με τους ζωντανούς.
• Το παιδί γίνεται η προβολή σου στην αθανασία. Η γονική απώλεια είναι η απώλεια του αντικειμένου, η απώλεια του προσώπου που έχει παίξει οργανικό ρόλο στη συγκρότηση του εσωτερικού μας κόσμου. Η απώλεια του παιδιού είναι η απώλεια του σκοπού, η απώλεια της κεντρικής αρχής που διέπει τη ζωή μας, η οποία παρέχει όχι μόνο το γιατί αλλά και το πώς.
• Ένας από τους κυριότερους τρόπους ν’ αρνούμαστε το θάνατο είναι η «ιδιαιτερότητα»: το κομμάτι του μυαλού που η δουλειά του είναι να καταπραΰνει τον τρόμο του θανάτου, γεννά την παράλογη αίσθηση πως είμαστε άτρωτοι, ότι δυσάρεστα πράγματα όπως τα γηρατειά κι ο θάνατος ίσως να είναι ο κλήρος των άλλων αλλά όχι ο δικός μας, ότι εμείς υπάρχουμε πέραν του νόμου, πέραν του ανθρώπινου και βιολογικού πεπρωμένου. Είναι η αίσθηση ότι είμαστε κάτι ιδιαίτερο, ότι είμαστε εφοδιασμένοι με μια μαγική ιδιότητα, ότι αποτελούμε εξαίρεση, ότι είμαστε αιώνια προστατευμένοι.
• Η ψευδαίσθηση συχνά αναπτερώνει και ανακουφίζει, στο τέλος πάντα αδυνατίζει και περιορίζει την ψυχή.
• Ποτέ μην αφαιρείς από κάποιον κάτι, αν δεν έχεις τίποτα καλύτερο να του προσφέρεις.
• Μην εξαντλείς τον εαυτό σου παλεύοντας με τη μαγεία της θρησκείας: δε φτάνεις ούτε στο μικρό της δαχτυλάκι. Η δίψα για τη θρησκεία είναι πολύ έντονη, οι ρίζες της είναι χωμένες πολύ βαθιά, η πολιτισμικής της ενίσχυση υπερβολικά ισχυρή.
• Ο καθένας είναι μόνος στη «βάρκα» του. Παρόλο που είσαι μόνος στη βάρκα σου, είναι πάντα μεγάλη παρηγοριά το να βλέπεις τα φωτάκια από τις άλλες βάρκες να σκαμπανεβάζουν γύρω σου.
• Ένας άλλος λόγος που δεν μπορούμε ποτέ να γνωρίσουμε πλήρως τον άλλον είναι ότι είμαστε επιλεκτικοί ως προς τι ανακαλύπτουμε. Είναι εξαιρετικά απίθανο, επίσης, η εικόνα του δέκτη να ταυτίζεται με την πρωτότυπη νοητική εικόνα του πομπού. Κάθε φορά που βλέπουμε το πρόσωπο ή ακούμε τη φωνή του, τις δικές μας ιδέες γι αυτόν αναγνωρίζουμε κι αυτές παρακολουθούμε.
• Οι άνθρωποι που νιώθουν άδειοι δε θεραπεύονται ποτέ, αν ενωθούν με έναν άλλο ατελή άνθρωπο.
• Μια ζωή δεν πάει ποτέ στραβά εξαιτίας ενός λανθασμένου μονοπατιού, πάει στραβά γιατί η κεντρική κατεύθυνση είναι λάθος.
• Για όσους μπορούν να κοιτάξουν προς τα μέσα, η συνταξιοδότηση είναι μια περίοδος ανασκόπησης της ζωής, ανακεφαλαίωσης, μια εποχή που φουντώνει η συνείδηση του τέλους και του θανάτου που πλησιάζει. Η ζωή, είναι πιο σαφές, έχει μια αρχή κι ένα τέλος.
• Πολλών ειδών άγχη είναι πιθανό να μεταμφιέζονται σε σεξουαλικό άγχος.
• Μερικές φορές το άγχος του θανάτου το προσπερνάμε ως τετριμμένο αφού είναι καθολικό. Ποιος άλλωστε δεν τον γνωρίζει και δεν τον φοβάται; Άλλο είναι όμως να γνωρίζεις την ύπαρξη του θανάτου γενικά, κι άλλο να αντιλαμβάνεσαι το δικό σου θάνατο, να τον βιώνεις στο πετσί σου, στην ύπαρξή σου. Αυτού του είδους η επίγνωση θανάτου είναι ένας τρόμος που έρχεται σπάνια, ίσως μια δυο φορές στη διάρκεια της ζωής.
• Όσο μικρότερη είναι η αίσθηση του ανθρώπου πως έχει εκπληρώσει τους στόχους του στη ζωή τόσο μεγαλύτερο είναι το άγχος του θανάτου. Συνήθως αντιμετωπίζεται με την ψευδαίσθηση των αθάνατων γεννητικών κυττάρων (παιδιών), τη θρησκευτική πίστη, τη μεταθανάτια ζωή, την ικανοποίηση πως έχει αυτοπραγματωθεί.
• Το σεξ συχνά μετατρέπεται σε κάτι ιαματικό ή ακόμα περισσότερο γίνεται μια προσφορά ζωής ή θανάτου και η επιβίωσή μας εξαρτάται από την ένωσή μας μ’ έναν άνθρωπο. Ο έρωτα θα ‘πρεπε να είναι μια πράξη αγάπης και χαράς, όχι προστασία από τον κίνδυνο. Πολλές φορές λειτουργεί σαν ένας τρόπος να προστατευόμαστε απ’ το φόβο, ιδίως απ’ το φόβο των γηρατειών και του θανάτου. Ζητάμε απ’ το σεξ να κάνει πράγματα που δεν μπορεί να τα κάνει.
• Αν κοιτάξουμε πολύ έντονα το παρελθόν, είναι εύκολο να μας πάρουν από κάτω οι τύψεις. Σημαντικό είναι όμως να στραφούμε προς το μέλλον. Πρέπει να σκεφτούμε την αλλαγή. Αυτό που δεν πρέπει να συμβεί είναι να ξαναγυρίσεις σε πέντε χρόνια από τώρα, να κοιτάξεις πώς έζησες τα πέντε χρόνια που έρχονται και να μετανιώσεις γι άλλη μια φορά.

Ο δάσκαλος που ακόμη μαθαίνει, Μαρτσέλο Ντ’ Όρτα

• Φεριέρ: ας είναι το σχολείο τουλάχιστον μια όαση γαλήνης, ο θαυμαστός κόσμος της ανιδιοτελούς γνώσης μέσα στον οποίο ικανοποιούνται όλες οι περιέργειες των παιδιών, μέσα στον οποίο όλα τα ζωηρά ενδιαφέροντά τους μπορούν να εκδηλωθούν εν είδει αυθόρμητων και τερπνών δραστηριοτήτων.
• Ο καταναγκασμός δεν αποδίδει. Πρέπει το ίδιο το σχολείο να φέρει κοντά του τα παιδιά, να τα προσελκύσει αφυπνίζοντας το ενδιαφέρον, την περιέργεια, την προσοχή σ’ αυτά που προτείνει. Ένα σχολείο που να μην εξανεμίζει τον ενθουσιασμό των παιδιών, τη θέλησή τους για μάθηση με την άκριτη αθροιστική γνώση, με την επανάληψη, με το βερμπαλισμό. Ένα σχολείο που να κεντρίζει τις εκφραστικές και επικοινωνιακές τους ικανότητες, τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους, και να ικανοποιεί τη φυσική, βιολογική τους ανάγκη για κίνηση, για απελευθέρωση του σώματος στη φύση και στους ανοιχτούς χώρους.
• Η καθέδρα, ο θρόνος του δάσκαλου μονάρχη είναι το σύμβολο της καταναγκαστικής και ηθελημένης υποκριτικής γνώσης, ο βράχος του φόβου απ’ όπου γκρεμίζονται οι ελπίδες της επι-κοινωνίας με τους μαθητές. Παραμένει ένας συναισθηματικός και ιδεολογικός φραγμός ανάμεσα στον διδάσκοντα και τον διδασκόμενο.
• Περιθωριοποίηση, αθλιότητα, υποβάθμιση, άγνοια, βία: προβλήματα που τα είχαν κληρονομήσει, κι εγώ με τη σειρά μου θα τα κληροδοτούσα σε άλλους σε μια αναπόφευκτη σκυταλοδρομία.
• Ρουσσώ: ο πιο μεγάλος, ο πιο σπουδαίος και πιο επωφελής κανόνας που διέπει ολόκληρη την παιδεία δεν είναι να κερδίζεις, αλλά να χάνεις χρόνο.
• Δε θα «χάναμε» ούτε ένα παιδί, αν το σχολικό μας σύστημα στρεφόταν προς τη ζωή. Αλλά στρέφεται προς την ανία και τον περισπασμό, την κούραση, την ομοιομορφία της σκέψης και τη σωματική νέκρωση. Το παράδοξο είναι ότι πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να πάρουμε τα παιδιά από το δρόμο και να τα ξαναφέρουμε σ’ αυτού του είδους το σχολείο…

Προμηθέας και Αθηνά, Ν. Λυγερός

Σκηνή 1 Προμηθέας και Αθηνά
Προμηθέας: Αθηνά! [Χρόνος] Ο πατέρας σου διέπραξε ένα έγκλημα!
Αθηνά: Τώρα παίρνεις το δικαίωμα να κρίνεις τον θεό των θεών; [Χρόνος] Όποιος και να σαι Τίτανε κανένας δεν σου το έδωσε.
Προμηθέας: Είμαι εκείνος που ξέρει κι είναι η αδικία του πατέρα σου που μ έδωσε αυτό το δικαίωμα.
Αθηνά: Ξέρεις μόνο ότι δημιουργούν οι θεοί. Η γνώση σου δεν είναι εξουσία.
Προμηθέας: Το ξέρω! Κι είναι η αιτία της παρουσίας μου.
Αθηνά: Αναγνωρίζω τη δύναμη της σκέψης σου. [Χρόνος] Λοιπόν, ποιο έγκλημα διέπραξε κατά την άποψή σου;
Προμηθέας: Ο Δίας στέρησε από την ανθρωπότητα το δώρο της φωτιάς.
Αθηνά: Η ανθρωπότητα, η ανθρωπότητα, μόνο αυτήν τη λέξη έχεις στο στόμα σου.
Προμηθέας: Για όλες τις άλλες, η σιωπή φτάνει. [Σιωπή]
Αθηνά: Δεν δίδαξες τους ανθρώπους όλες τις τέχνες και τις επιστήμες που σου παρέδωσε τα μαθηματικά, την αστρονομία, τη ναυτιλία, την αρχιτεκτονική και την ιατρική;
Προμηθέας: Όλα αυτά δεν είναι τίποτα δίχως τη φωτιά! [Χρόνος] Δίχως τη φωτιά, η ύπαρξη τους δεν θα ήταν ζωή.
Αθηνά: Προμηθέα, τι σημασία έχει η ζωή των ανθρώπων για σένα; Είσαι ο σοφότερος των 7 Τιτάνων τότε για ποιο λόγο να τους βοηθήσεις;
Προμηθέας: Είμαι υπεύθυνος όλων απέναντι σε όλα!
Αθηνά: Τότε θα είσαι ένοχος για όλα απέναντι σε όλους! [Χρόνος] Η μεγαλοψυχία σου θα σε καταστρέψει!
Προμηθέας: Το είδα στο μέλλον.
Αθηνά: Τότε γιατί να θυσιάσεις τη νοημοσύνη σου γι αυτούς;
Προμηθέας: Η νοημοσύνη είναι η πάλη της ανάγκης εναντίον της τύχης.
Αθηνά: Ποιά τύχη; Οι άνθρωποι είναι το δημιούργημα του Δία!
Προμηθέας: Κι η αλήθεια να ήταν δεν θ άλλαζε τίποτα [Χρόνος] Οι άνθρωποι δεν έχουν καμιά ανάγκη τον Δία. Δεν επιθυμούν τίποτα άλλο παρά να ζήσουν. Ο Δίας είναι που έχει ανάγκη τους ανθρώπους. [Σιωπή] Τι αξίζει ένας θεός δίχως ανθρώπους;
Αθηνά: Μια μεγαλοφυΐα. [Χρόνος] Με την οργή σου ξεχνάς ότι είμαι θεά;
Προμηθέας: Δεν ξεχνώ τίποτα, Αθηνά! Και θυμάμαι τη γέννησή σου.
Αθηνά: Αυτό δεν σου δίνει κανένα δικαίωμα!
Προμηθέας: Κι όμως μέσα στο βλέμμα μου παραμένεις μία αιώνια κόρη [Χρόνος] Γεννήθηκα με τον χρόνο.
Αθηνά: Και θα πεθάνεις μ αυτόν!
Προμηθέας: Κάθε δημιουργία θέλει και μια θυσία. Είναι το πεπρωμένο των δημιουργών.
Αθηνά: Τι περιμένεις από μένα, Προμηθέα;
Προμηθέας: Να μ αφήσεις ν ανεβώ κρυφά στον Όλυμπο.
Αθηνά: Η τόλμη σου δεν έχει όρια!
Προμηθέας: Η τόλμη μου δεν είναι τίποτα δίπλα στη δυστυχία των ανθρώπων.
Αθηνά: Μα ζεις μόνο γι αυτούς; [Χρόνος] Δεν βλέπεις πως είναι εφήμεροι;
Προμηθέας: Όντως η ανθρωπότητα είναι ο μοναδικός λόγος της ζωής μου. Κι επειδή είναι εφήμεροι νιώθω την ανάγκη να την προστατέψω.
Αθηνά: Κι εγώ τι θ απογίνω;
Προμηθέας: Τι είδους προστασία μία θεά σαν εσένα θα είχε ανάγκη;
Αθηνά: Την προστασία που αναζητά κάθε γυναίκα από έναν άντρα. [σιωπή] Μήπως έχασες την προνοητικότητά σου;
Προμηθέας: Πως η σκέψη μου θα μπορούσε να επιτρέψει ένα τέτοιο αίσθημα;
Αθηνά: Κι όμως η δικιά μου η σκέψη το μπόρεσε!
Προμηθέας: Η νοημοσύνη είναι ένα πάθος κι η ανθρωπότητα το αντικείμενό της.
Αθηνά: Μόνο που αυτό το πάθος είναι βάσανο.
Προμηθέας: Τότε θα είναι η απόδειξη της ύπαρξής μου!
Αθηνά: Μα Προμηθέα πρόκειται για τη ζωή [Χρόνος] Σου προτείνω την αθάνατη ζωή.
Προμηθέας: Δίχως την ανθρωπότητα, η ζωή μου δεν θα είχε νόημα. Ποια είναι η αξία της αθανασίας αν είναι να ζήσεις μες στο μηδέν;
Αθηνά: Είσαι ανθρώπινος, πολύ ανθρώπινος!
Προμηθέας: Δεν είναι τον άνθρωπο που πρέπει να κάνουμε θεό μα ο θεός να γίνει ανθρώπινος.
Αθηνά: Κάθε σου λέξη και μια δυστυχία για σένα. Θα υποφέρεις για κάθε μία.
Προμηθέας: Είμαι πρόθυμος να υποφέρω για κάθε άνθρωπο.
Αθηνά: Το ξέρω [Σιωπή] Μα ποιος άλλος θα το μάθει;
Προμηθέας: Δεν έχει σημασία. [Σιωπή] Θα με βοηθήσεις ν ανεβώ κρυφά στον Όλυμπο;
Αθηνά: Θα το κάνω για την αγάπη.
Προμηθέας: Την αγάπη της ανθρωπότητας;
Αθηνά: Όχι θα το κάνω για κείνον που αγαπά την ανθρωπότητα!

Σκηνή 2 Ανθρωπότητα
Το χάος
εσύ ο πρώτος
το τρόμαξες
με φως.
Το χάος θέλησε
να σε κατασπαράξει
αλλά εσύ
ακόμα και πληγωμένος
το φώτισες
και χάθηκε
στο μηδέν.
Κάποτε στις Κυκλάδες
το φως έγινε μάρμαρο
και το μάρμαρο άγαλμα
μα τούτο δεν τόλμησε
να κατακτήσει τον κόσμο
είχε διπλωμένα τα χέρια
σαν φυλακισμένο φως
σημάδι του πεπρωμένου σου.

Πόσοι ξέρουν ότι η θάλασσα είναι φωτεινή
από τότε που ναυάγησε ο ήλιος
βλέποντας τα βάσανά σου
κι ότι η γεύση της αρμύρας
που αφήνει η θάλασσα στα χείλη
είναι κομμάτια ήλιου;

Ένας ήσουν
μόνο ένας
στην αρχή.
Κι είχες μια σπίθα
μέσα στην πυγμή
τη φωτιά,
το κομμάτι της ημέρας στη νύχτα.

Ήταν μεγάλο το δώρο, ήταν πικρό το βάσανο.
Ο δεσμός σου με την ανθρωπότητα
τα δεσμά σου.
Κι εσύ ο πρώτος ένιωσες
το βάρος του φωτός.

Ο υπεράνθρωπος,
ο φωτοπλάστης,
ο ανθρώπινος δημιουργός
έγινες σκλάβος
της ανθρωπότητας.

Τους έδωσες να πιουν το φως
κι άλλαξες την ύπαρξη των ανθρώπων
τους χάρισες τη ζωή.
Μα ποιος την ήθελε
ποιος είδε τη θυσία σου
ποιος την κατάλαβε;

Ο μύθος σου,
ακρόπολη της νοημοσύνης,
είναι μια σύνθεση
που λίγοι μπορούν ν ακούσουν
μια μουσική της σιωπής.

Ίκαρος
στον πέτρινο ουρανό δεμένος
δαίδαλος
στον λαβύρινθο της σκέψης κλεισμένος.
Το δαδί σου, θεϊκή πυγμή
και πληγή δοξαστική,
το κορμί σου θεϊκή μορφή
και πληγή ανθρώπινη.

Η εκδίκηση της λήθης.

Οι άνθρωποι ξέχασαν το φως σου
και βρήκαν μόνο τη φωτιά.
Ξέχασαν ότι το φως
είναι το μάρμαρο του ήλιου.

Οι άνθρωποι έκαψαν το φως.
Πάνω στην άμμο τη λευκή
έχυσαν τον πόνο
και μια μοναδική στιγμή
έσπασε τον χρόνο.

Ακρωτηριάζοντας το άτομο
πλήγωσαν την ανθρωπότητα
κι η σκέψη της
ο θεός
θέλησε ν αυτοκτονήσει
βλέποντας τον ουρανό
να δαγκώνει τη γη.

Η λάμψη της έκρηξης
έδειξε το σκοτάδι,
τον δρόμο του Άδη.

Τότε ακούστηκε η πρώτη κραυγή
των νεκρών
της φωτιάς τα θύματα,
τα ουράνια στίγματα.

Τότε άρχισε η πρώτη πάλη
με το μαύρο ατσάλι.

Ο θρήνος της ειρήνης.

Η απειλή της σκιάς
απλώθηκε
πάνω στις ψυχές
κι έκλεισε
τα βλέφαρα
της αθωότητας.

Το φως που μας χάρισες
με τη θυσία σου
ήταν μοναδικό
και το χάσαμε.

Η φωτιά για να ζήσει
θέλει νεκρούς πολλούς.
Πρέπει να σβήσει
για να ξαναδούμε το φως
το φως σου, Προμηθέα!

Στον τόπο των χαμένων ονείρων
δεν υπάρχουν πια κυπαρίσσια
ευκάλυπτοι και πεύκα
παρά μόνο ποτάμια λύπης
και παραπονεμένα λόγια.

Όμως ανάμεσα στα ερείπια του κόσμου
λάμπουν οι σπασμένες ομορφιές.

Στα καλντερίμια της ζωής
στα πέτρινα κύματα
έπεσαν
τ άπιαστα βήματα
μιας αρχαίας ψυχής.

Μια χούφτα φωτός
πάνω στο σώμα
έγινε
της ελευθερίας το πέλαγος,
της ανάγκης το χρώμα.

Δεν υπάρχει φωτιά μονάχα φως.
Ήπιες όλα τα δάκρυα του κόσμου
και με την πληγή σου
έπλασες τη θάλασσα
τη γη μας.

Κι ύστερα
μετά τον θάνατο
της αιωνιότητας
και την ανάσταση
της ημέρας
πριν το κόψει σε μιαν αρχαία αγορά
κάποιο χέρι
μια Κυριακή,
σαν πασχαλιά
θα ξανανθήσει
ο κόσμος.

Σκηνή 3 Προμηθέας και Αθηνά
Αθηνά: Ήταν λοιπόν ο έσχατος σου στόχος να παραμείνεις δεμένος πάνω σ αυτόν τον βράχο, ξεχασμένος από όλους;
Προμηθέας: Αν προσπαθείς να μ ανακουφίσεις με τούτα τα λόγια μάθε πως το κορμί μου συνήθισε τα νύχια του γύπα.
Αθηνά: Ακόμα και πληγωμένος με δεσμά, το πνεύμα σου είναι πάντα αυθαδές.
Προμηθέας: Είναι την υποταγή στους θεούς που θεωρείς αρμόζουσα; [Χρόνος] Τα δεσμά δεν μπορούν να εμποδίσουν την ελευθερία του πνεύματος.
Αθηνά: Κι όμως κατάφεραν να εξαναγκάσουν τη ζωή σου στα βάσανα της σιωπής.
Προμηθέας: Η ζωή μου είναι το μέτρο του χρόνου και το έργο μου, η ζωή των ανθρώπων.
Αθηνά: Πρέπει να σβηστεί αυτή η υπερβολή που ναι χειρότερη κι από την πυρκαγιά: δεν είσαι τίποτα για τον χρόνο, είσαι όλα για τους ανθρώπους μόνο που δεν το ξέρουν. Το έργο σου δεν είναι παρά ένα κερί που καίει μες το μηδέν.
Προμηθέας: Η δημιουργία των θεών δεν είναι η μεγαλύτερη υπερβολή [Χρόνος] Δεν είναι τίποτα για τους ανθρώπους μα εκείνοι δεν το ξέρουν. Η δύναμη των θεών προέρχεται από τους ανθρώπους, η αδυναμία των ανθρώπων προέρχεται από τους θεούς.
Αθηνά: Κάθε λόγος σου είναι μια καταδίκη! [Σιωπή] Σε ικετεύω, σώπασε Προμηθέα.
Προμηθέας: Όσο θα ζει η γλώσσα μου θα εκφράζει τη σκέψη του φωτός!
Αθηνά: Σκέψου όμως και τις γλώσσες των μαθητών σου που θα κόψουν οι άνθρωποι για να μην ακούσουν πια το φως!
Προμηθέας: Άλλη σκέψη δεν υπάρχει στο πνεύμα μου! Τους σκέφτομαι και γι αυτό μιλώ έτσι. Διότι είμαι υπεύθυνος.
Αθηνά: Οι θνητοί σαν τους θεούς αγαπούν την εξουσία.
Προμηθέας: Οι θνητοί στην υπηρεσία των θεών. Φοβάσαι μήπως οι μαθητές ξεπεράσουν τους δασκάλους;
Αθηνά: Σώπα, σώπα, σε ικετεύω. Μη με τυραννάς κι εσύ.
Προμηθέας: Τι έπαθες Αθηνά; [Χρόνος] Ποιος τόλμησε να σε πληγώσει;
Αθηνά: Ο Ολύμπιος με κατηγόρησε ως ερωμένη σου.
Προμηθέας: Ο Δίας, ο ίδιος ο πατέρας σου!
Αθηνά: Ναι, ναι.
Προμηθέας: Έτσι η εκδίκηση δεν του έφτανε του χρειαζόταν και η δικαιολογία.
Αθηνά: Τον ενοχλούσε να ομολογήσει την εκδίκηση του και διέδωσε τη φήμη ότι σ άφησα ν ανεβείς κρυφά στον Όλυμπο εξαιτίας μιας μυστικής ερωτικής σχέσης.
Προμηθέας: Πως τόλμησε;
Αθηνά: Δεν έχει σημασία. Οι άλλοι θεοί τον πίστεψαν.
Προμηθέας: Αυτό δεν πρέπει να σε πειράζει. Η συκοφαντία δεν μπορεί να σ αγγίξει. Είσαι τόσο αγνή Αθηνά.
Αθηνά: Εσύ είσαι αγνός, Προμηθέα [Σιωπή] Στην γέννησή μου, ήσουν το πρώτο ανθρώπινο ον που μπόρεσα να δω. [Σιωπή] Προμηθέα, είσαι ο πρώτος άνθρωπος.
Προμηθέας: Αθηνά είσαι η μοναδική θεά με την οποία μπόρεσα να θαυμάσω τη δημιουργία της.
Αθηνά: Τα δεσμά του παρελθόντος κι ας είναι μοναδικά, δεν είναι τίποτα δίπλα στον γόρδιο δεσμό του μέλλοντος. [Σιωπή] Διότι το μέλλον, το γνωρίζω κι εσύ το καταλαβαίνεις, έτσι δεν είναι;
Προμηθέας: Είναι η αλήθεια, τα πεπρωμένα μας είναι δεμένα με το μέλλον.
Αθηνά: Τότε άφησέ με να σ αγαπήσω στο παρόν.
Προμηθέας: Πως θα μπορούσες ν αγαπήσεις τη μοναξιά του βράχου;
Αθηνά: Κάθε σημάδι πάνω σ αυτό το βράχο είναι ένα σύμβολο του μύθου της νοημοσύνης [Σιωπή] Του μύθου σου Προμηθέα [Χρόνος] Πως θα μπορούσε η θεά της σοφίας να μη σ αγαπήσει;
Προμηθέας: Τότε ξέρεις τον κίνδυνο που περιέχει αυτός ο μύθος.
Αθηνά: Είναι η αλήθεια ότι η καθολικότητα της μεγαλοφυΐας σου φοβίζει τον θεό των θεών. [Χρόνος] Είναι η αιτία του βδελυρού μαρτυρίου σου.
Προμηθέας: Δεν είναι τόσο το ον μου που φοβάται παρά το έργο μου και την επίδρασή του στην ανθρωπότητα. [Σιωπή] Όμως το έργο δημιουργεί το ον κι όχι το αντίθετο. Ποια άραγε γυναίκα θα μπορούσε ν αγαπήσει έναν άνθρωπο που μπορεί ν αγαπήσει μόνο την ανθρωπότητα;
Αθηνά: Γυναίκα καμιά έχεις δίκιο. [Χρόνος] Μόνο μια θεά θα μπορούσε.
Προμηθέας: Όμως ποια θεά θα καταλάβαινε τη θυσία μου;
Αθηνά: Θεά γεννημένη μες στη σκέψη.
Προμηθέας: Ποιος θα ήταν ο λόγος της αγάπης της;
Αθηνά: Τι σημασία ο λόγος: Με τα βάσανά σου έγινες ίσος θεού!
Προμηθέας: Όχι! Αν ήμουν θεός, θ αυτοκτονούσα για να ελευθερώσω την ανθρωπότητα!
Αθηνά: Μη μιλάς έτσι, αγάπη μου. [Χρόνος] Τέτοια λόγια φοβίζουν τους θεούς.
Προμηθέας: Κάνεις λάθος Αθηνά. Αν με καταδίκασαν σ αυτό το μαρτύριο είναι γιατί φοβούνται ότι η παρουσία μου μόνο θα εξαπολύσει μια αντίδραση.
Αθηνά: Ποιαν αντίδραση;
Προμηθέας: Τη σκέψη της ανθρωπότητας!
Αθηνά: Είναι παράλογο η ανθρωπότητα δεν μπόρεσε ποτέ να σκεφτεί από μόνη της.
Προμηθέας: Κατά τη θρησκεία των θεών! [Σιωπή] Το αντίθετο θα ήταν παραβίαση.
Αθηνά: Κάποτε η σοφία είναι ο αντίπαλος της μεγαλοφυΐας. Διότι αντιπροσωπεύει την απόλυτη κυριαρχία του γνωστού κόσμου ενώ η μεγαλοφυΐα ανακαλύπτει το άγνωστο.
Προμηθέας: Κάθε ανακάλυψη είναι μια ανατροπή.
Αθηνά: Μόνο που τώρα πρόκειται για την ουσία της ύπαρξής μας! Διότι αυτό που ανακάλυψες είναι ο θάνατός μας!
Προμηθέας: Το λυκοφώς των θεών προηγείται της χαραυγής της ανθρωπότητας.
Αθηνά: Το τέλος της αιωνιότητας θα γεννήσει την ημέρα. [Σιωπή] Έκλεψες τη φωτιά για να χαρίσεις το φως!
Προμηθέας: Ήταν μια ανάγκη!
Αθηνά: Μα γιατί;
Προμηθέας: Ο μόνος ανθρώπινος θεός είναι η σκέψη της ανθρωπότητας!
Σκηνή 4 Ανθρωπότητα
Με τα βάσανά σου γεννήθηκε η θεϊκή τύψη.
Κάθε νύχτα κι ένας καινούργιος πόνος
κάθε μέρα κι ένας καινούργιος ήλιος.
Όλα ήταν ένα πάθος
μιαν ανάγκη
μιαν ορμή
κι έγιναν ένα λάθος
και
μια κόκκινη οργή.
Πάνω στο βράχο της ξενιτιάς
στον Παρθενώνα της αλήθειας
στον άρειο πάγο της αδικίας
αθάνατε Τίτανε
έγινες
ο πρώτος άνθρωπός.
Ο Αχιλλέας της αθανασίας
και της ανθρώπινης γενιάς,
ο Οδυσσέας της τιτανομαχίας
και του ακίνητου ταξιδιού.
Σ΄ εξόρισε
στα πέρατα της γης
η εξόργιση της εξουσίας°
έπεσε πάνω
στης γνώσης την αστραπή
της δύναμης ο κεραυνός.
Τα μάτια σου πήραν το χρώμα του ήλιου.
Δεμένος και μισημένος
εσύ, Προμηθέα,
ο πρώτος άνθρωπος
έλυσες
το αίνιγμα της φλόγας
εσύ, Προμηθέα,
ο πρώτος άνθρωπος
άναψες
το λυκόφως των θεών
σπάζοντας
τα αόρατα τείχη
της γνώσης.
Όλα είναι ένα.
Δίνοντας τον αγώνα
της δημιουργίας
ο μύθος σου έσπασε
και την αιωνιότητα.
Καλοκαίρι κατάλευκο
ο δεσμός σου,
χειμώνας κατάμαυρος
τα δεσμά σου.
Μα η σκέψη σου
δεν γνωρίζει
συμβιβασμούς
μόνο τόλμη.
Το φως έπεσε πάνω σε τούτη τη γη.
Κι η θάλασσα κι ο ουρανός
έσμιξαν
με τη γενιά της φωτιάς.
Η σκιά σου
υπάρχει
μόνο και μόνο
για να δείξει
που βρίσκεται
το φως σου.
Το πάθος σου,
το απόσταγμα
της ανθρωπότητας.
Φώτισες τον ωκεανό του αγνώστου
και τη μαύρη σου μοίρα,
ξέσπασες στην ερημιά της σκέψης
μ όλη σου τη δύναμη
και δημιούργησες
ένα καινούργιο φαινόμενο:
της νοημοσύνης το θαύμα :
τον αλτρουισμό°
μιαν άλλην ύλη
μιαν άλλην ενέργεια :
το ελεύθερο πνεύμα.
Η αναζήτηση της αλήθειας
πιο ακριβή
κι από την αλήθεια.
Κοντά στον ήλιο
εκεί στα ύψη
είδες
μόνο την ουσία
την έννοια της ζωής.
Και με τις γνώσεις σου
μας έδειξες
ότι κάθε πέτρα
είναι μια ιδέα
και κάθε μάρμαρο
μια σπασμένη μνήμη.
Τίποτα δεν ξεχνά ο ήλιος της δικαιοσύνης,
τίποτα δεν φοβάται η τόλμη της ρωμιοσύνης.
Με τη στάχτη του φωτός
στο βλέμμα
κοίταξες τη φωτιά
του κόσμου
κι είδες
μες στη μνήμη του μέλλοντος
το πρόσωπο
της ανθρωπότητας.
Ήλιε μας,
αν δεν υπήρχες
αιώνια
θα ήταν η νύχτα μας.
Εσύ, ο πρώτος
μας έμαθες
πως κάθε ιστορία των ανθρώπων
είναι ένας μοναδικός στύλος
που βαστά ένα μέρος
της συλλογικής μας
Μνήμης.
Εσύ,
Σωκράτη της τόλμης
αυτοκτόνησες
ατέλειωτες φορές
για να ζήσουμε πάλι
κάθε στιγμή
της ζωής μας.
Διότι την ίδια στιγμή
δύο φορές δεν ζεις.
Μας έδειξες
ότι κάθε στιγμή
είναι ένα κομμάτι
αθανασίας
ενώ
η αθανασία
είναι μόνο
στιγμές.
Και μετά το πάντα
των θεών
και το όνειρο
των θνητών,
μετά το λυκοφώς
των ειδώλων
θα ρθει
η χαραυγή
των ανθρώπων
και μαζί της
ο ήλιος
της δικαιοσύνης.
Μες στη φωτιά
του παρόντος
είδες το φως
του μέλλοντος.
Μες στο όνειρο
των ανθρώπων
είδες
την ύπαρξη
της ανθρωπότητας.
Προμηθέα,
είσαι εκείνος
που δεν
ξεχνά
το αύριο,
μέσα
στο κατεχόμενο παρόν,
είσαι
το εγκλωβισμένο μέλλον

Σκηνή 5 Προμηθέας και Αθηνά
Προμηθέας: Ήρθες και πάλι Αθηνά;
Αθηνά: Ποτέ δεν θα μπορούσα να σ εγκαταλείψω, Προμηθέα [Χρόνος] Ξέρεις ότι τα μέλλοντά μας είναι δεμένα.
Προμηθέας: Μα αυτοί οι δεσμοί δεν είναι δεσμά! [Σιωπή] Θα είσαι πάντα ελεύθερη Αθηνά.
Αθηνά: Την αγάπη μου σου χάρισα, όχι την ελευθερία μου.
Προμηθέας: Και μπόρεσα να σου δώσω μόνο τη θυσία μου!
Αθηνά: Από τα βάσανά σου γεννήθηκαν οι τύψεις των θεών.
Προμηθέας: Ποτέ δεν ζητιάνεψα τον οίκτο τους!
Αθηνά: Κανένας δεν μπορεί να σε κατηγορήσει για τούτο. Η ζωή σου είναι ένα δώρο, δεν ξέρεις να δέχεσαι μόνο να δίνεις.
Προμηθέας: Κι είσαι η μόνη που το καταλαβαίνει. [Χρόνος] Ο Ηρακλής μου είπε.
Αθηνά: Μη λες τίποτα αγάπη μου! [Χρόνος] Δεν μου χρωστάς τίποτα, σου τα χρωστώ όλα!
Προμηθέας: Κι όμως εσύ μου χάρισες αυτό το πέτρινο δακτυλίδι! [Σιωπή] Μετέτρεψες την καταδίκη μου σε πολύτιμη πέτρα.
Αθηνά: Η αξία της πέτρας δεν είναι τίποτα σε σχέση με τον βράχο του μύθου σου.
Προμηθέας: Είναι όμως η ουσία της για τον Ολύμπιο.
Αθηνά: Δεν είναι παρά το στρατήγημα μιας γυναίκας έτοιμης για όλα, για να σώσει την αγάπη της.
Προμηθέας: Άλλαξες με τον χρόνο, έγινες...
Αθηνά: Πιο ανθρώπινη; [Χρόνος] Δεν είναι οι 13 γενεές του χρόνου που μ άλλαξαν. Είναι η γνωριμία μου με τον πρώτον άνθρωπο που μετέτρεψε τη ζωή μου. Ζω μόνο από εκείνη τη στιγμή και δεν ζω παρά μόνο για εκείνη τη στιγμή!
Προμηθέας: Το εφήμερο είναι η αρχή της αιωνιότητας της στιγμής.
Αθηνά: Μόνο που χρειάστηκε η νοημοσύνη σου για να το ανακαλύψουμε [Χρόνος] Ακόμα και η απόλυτη γνώση δεν είναι τίποτα δίχως την εξήγηση της μεγαλοφυΐας.
Προμηθέας: Δεν φοβάσαι να το μάθει ο Δίας ότι ήρθες στον Καύκασο, στην άκρη του ουρανού και της θάλασσας;
Αθηνά: Τώρα που γνωρίζω την χαραυγή, δεν φοβάμαι πια το λυκοφώς!
Προμηθέας: Πρόσεχε Αθηνά, διότι το λυκοφώς των θεών θα κρατήσει ακόμα πολλούς αιώνες.
Αθηνά: Από εκείνη τη στιγμή, οι αιώνες δεν είναι τίποτα πια. Θα περιμένω τη χαραυγή της ανθρωπότητας.
Προμηθέας: Δεν φοβάσαι πια τους θνητούς, το δημιούργημα του Δία;
Αθηνά: Τι είναι οι θνητοί του Δία μπροστά στους ανθρώπους του Προμηθέα;
Προμηθέας: Η άγνοια μπροστά στη γνώση της άγνοιας!
Αθηνά: Όχι, ένα μόνο πράγμα φοβάμαι, τη σφαγή των αθώων [χρόνος] Πόσα δαδιά πρέπει να καούν για να ξυπνήσει η ανθρωπότητα;
Προμηθέας: Κάθε φωτιά θα φέρει το φως της στην ανθρωπότητα! [Σιωπή] Το φως θα γεννηθεί από τη φωτιά.
Αθηνά: Πως ν αντέξουμε όλες αυτές τις θυσίες;
Προμηθέας: Σαν μια ανάγκη. Η ανθρωπότητα θα γεννηθεί από τις στάχτες της φωτιάς.
Αθηνά: Άρα το βάσανο σου δεν ήταν παρά το σύμβολο αυτής της ανάγκης;
Προμηθέας: Το πρώτο όραμα της πάλης της ανάγκης εναντίον της τύχης.
Αθηνά: Το πεπρωμένο της νοημοσύνης!
Προμηθέας: Όχι, ο μύθος της!
Αθηνά: Για κάθε μέρα που ζήσαμε μες στη θρησκεία των θεών, θα εξιλεωθεί μία φωτιά.
Προμηθέας: Και κάθε φωτιά θα δώσει τη μέρα στην ανθρωπότητα.
Αθηνά: Εισχωρώντας στο μισοσκόταδο της νύχτας, πλησιάζουμε τη μέρα που θα ξημερώσει ο κόσμος.
Προμηθέας: Και κάθε μία από τις ομορφιές που έσπασε ο χρόνος θα είναι το αρχικό στοιχείο του καινούργιου κόσμου.
Αθηνά: Είναι σαν οι θεοί να είχαν γεννηθεί για να δώσουν ζωή στους ανθρώπους.
Προμηθέας: Πεθαίνοντας.
Αθηνά: Γεννηθήκαμε από τον πόθο των ανθρώπων να γίνουν αθάνατοι και πεθαίνουμε για να γίνουν οι θνητοί, άνθρωποι.
Προμηθέας: Ποια είναι η αξία ενός ονείρου αν δεν δώσει ζωή;
Αθηνά: Η ζωή ενός θεού. [Χρόνος] Δεν είμαστε παρά ένα απέραντο όνειρο της ανθρωπότητας.
Προμηθέας: Αθηνά, είσαι το πιο όμορφο όνειρο της ζωής μου!
Αθηνά: Φοβάμαι όμως πως πρέπει να λήξει το όνειρο [Χρόνος] Φοβάμαι.
Προμηθέας: Από το όνειρό σου γεννήθηκε το όραμά μου!
Αθηνά: Όμως πρέπει να πεθάνει το όνειρο για να γίνει το όραμά σου πραγματικότητα Είμαι η φωτιά του φωτός σου.
Προμηθέας: Τότε, Αθηνά, θα καούμε μαζί μες στη σκέψη της ανθρωπότητας!

Δώρο ψυχοθεραπείας, Irvin Yalom

Σκέψεις, παρατηρήσεις από την κλινική δουλειά του Irvin Yalom που περιέχονται στο βιβλίο του «το δώρο της ψυχοθεραπείας» και απευθύνονται στους ψυχοθεραπευτές, μου έδωσαν την αφορμή να προσαρμόσω και να διασκευάσω αυτά που διάβασα. Νομίζω θα μπορούσαν να αναφέρονται επίσης στους δασκάλους και στον τρόπο που δουλεύουν με τους μαθητές τους, για να είναι πιο αποτελεσματικοί. Προτάσεις και προσπάθειες για μια πιο ουμανιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης.
Νομίζω όμως ότι όλα αυτά αναφέρονται ούτως ή άλλως και στις ανθρώπινες σχέσεις γενικά, άρα μας αφορούν όλους.
* εκεί που αναφέρομαι σε δασκάλους ο Yalom αναφέρεται συνήθως σε θεραπευτές, κι όπου μιλώ για μαθητές ο Yalom αναφέρεται σε θεραπευόμενους.

• Είναι σημαντικό παρατήρησε ο Φρόιντ, κάποτε για τον θερα-πευτή (δάσκαλο) να εμφανίζεται τόσο μεγάλος στο μυαλό του θεραπευόμενου (μαθητή) , ώστε οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους δύο να αρχίζουν να επηρεάζουν την πορεία του ασθενούς (μαθητή).
• Ο δάσκαλος έχει πολλούς μαθητές και όπως είναι φυσικό οι μαθητές σκέφτονται πολύ περισσότερο το δάσκαλό τους απ’ ό,τι εκείνος αυτούς.
• Η διαφορά ανάμεσα στους καλούς και τους κακούς δασκάλους δεν είναι αν διαπράττουν ή όχι λάθη αλλά το τι κάνουν με τα λάθη τους.
• Αν δε φερόμαστε με αυθεντικό τρόπο δεν μπορούν οι μαθητές μας να μας εμπιστευτούν στο μακρύ έργο που έχουμε μπροστά μας.
• Πολλές φορές αισθανόμαστε μεγάλη λαχτάρα να βρούμε έναν τρόπο, έναν οποιοδήποτε τρόπο να ανακουφίσουμε τους μαθη-τές μας υποσχόμενοι πολλή περισσότερη ανακούφιση απ’ ότι είμαστε ικανοί να τους προσφέρουμε. Θα ήταν προτιμότερο να μι-λήσουμε με ειλικρίνεια για τη μεγάλη μας λαχτάρα να τους παρηγορήσουμε και για την αμηχανία μας με ποιο τρόπο να το κάνουμε.
• Αν κάνετε ένα λάθος, παραδεχτείτε το. Οποιαδήποτε προσπάθεια να τα μπαλώσετε, θα γίνει στο τέλος μπούμερανγκ. Κάποια στιγμή ο μαθητής θα αισθανθεί πως δεν ενεργείτε με καλή πίστη. Επιπλέον μια ανοιχτή ομολογία του λάθους σας λειτουργεί ως καλό πρότυπο για τους μαθητές και ως ένα ακόμα σημάδι ότι είναι σημαντικοί για σας.
• Επωφεληθείτε απ’ τις ευκαιρίες που σας παρουσιάζονται να μάθετε απ’ τους μαθητές σας. Φροντίστε να ρωτάτε συχνά ποια είναι η γνώμη τους για το τι βοηθάει στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πράξεις που έχουν πολλή μεγάλη σημασία: να παρακο-λουθήσουμε μια αθλητική, μουσική ή οποιαδήποτε δραστηριότη-τά τους. Είναι σημαντικό να αισθάνονται τη σταθερότητα και την παρουσία μας και ότι νοιαζόμαστε. Πολλές φορές είναι ση-μάδι σεβασμού και αγάπης να κάνουμε αυτό που μας ζητούν.
• Είναι δεδομένη η σπουδαιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων. Τα διαπροσωπικά προβλήματα των μαθητών θα εκδηλωθούν τελικά στο εδώ και τώρα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στην τάξη. Το διαπροσωπικό μοντέλο στην εκπαίδευση θα μπορούσε να έχει ως στόχο ν’ απομακρύνει όλα όσα εμποδίζουν τη διαμόρφωση ικανοποιητικών σχέσεων. Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από την αξιολό-γηση που βλέπουμε ν’ αντανακλά για το άτομό μας στα μάτια των σημαντικών προσώπων της ζωής μας: συντρόφων, φίλων, δασκάλων, οικογένειας.
• Αν διαφορετικά άτομα εκτεθούν σ’ ένα κοινό σύνθετο ερέθισμα, το πιθανότερο είναι πως θα εμφανίσουν πολύ διαφορετικές αντιδράσεις. Κάθε άτομο έχει διαφορετικό εσωτερικό κόσμο και το ερέθισμα έχει διαφορετική σημασία για τον καθένα. Είναι ση-μαντικό να δώσουμε την απαραίτητη βαρύτητα στις διαφορετικές αντιδράσεις των μαθητών μας και να μην περιμένουμε επομένως ίδια ανταπόκριση, συμμετοχή, ενθουσιασμό κ.λ.τ. κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
• Λαχταράμε την ανακούφιση που μας προσφέρει η απόλυτη αλήθεια, γιατί δεν μπορούμε ν’ αντέξουμε την απόγνωση μιας απόλυτα αυθαίρετης ύπαρξης. Ο Νίτσε το διατύπωσε ως εξής: η αλήθεια είναι μια ψευδαίσθηση, χωρίς την οποία ένα συγκεκρι-μένο είδος δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.

Το πρέπον και το πρέπει / Η ανάγκη της σιωπής

Δε θα σχολιάσω τίποτα άλλο παρά μόνο ότι τόσο το ποίημα όσο κι ο διάλογος του Νίκου Λυγερού, θα μπορούσαν να μιλούν για όλους μας ή απλά ν' αναφέρονται σε μερικούς μόνο από μας. Εξαρτάται ποια θέση έχουμε επιλέξει απέναντι στα πράγματα, στα συναισθήματα, στους ανθρώπους!

Το πρέπον και το πρέπει

Μέσα στην κοινωνία της μόδας
και στη μόδα της κοινωνίας
όλοι ξέρουν τι πρέπει
να κάνουν και να μην κάνουν.
Οι αρχές είναι το παν.
Λίγοι γνωρίζουν το πρέπον
της ανθρωπιάς και της θυσίας.
Είναι οι άνθρωποι της αντίστασης
και της μνημοσύνης μας.
Οι αξίες δεν είναι τίποτα.

Κι όμως αυτό το τίποτα είναι το παν
και το παν δεν είναι τίποτα
για την ανθρωπιά των αθλίων.

Ν. Λυγερός



Η ανάγκη της σιωπής

- Γιατί μιλάς παράξενα;
- Γιατί είμαι παράξενος.
- Να μη μιλάς έτσι!
- Πώς να μιλάω;
- Πιο απλά!
- Δηλαδή;
- Όχι απλά! Απλοϊκά, εννοώ!
- Μα υπάρχω!
- Αυτό δεν είναι σίγουρο.
- Για ποιον;
- Για την κοινωνία ...
- Δεν έχει σημασία.
- Το ξέρω ...
- Τότε;
- Γιατί με σένα όλα τα πράγματα είναι δύσκολα;
- Γιατί πρέπει να σκέφτεσαι ...
- Αυτό κάνω.
- Καλό σού κάνει.
- Με σένα, ναι.
- Με τους άλλους τι γίνεται;
- Φοβάμαι να μιλήσω, να μην παρεξηγηθώ.
- Μα γιατί;
- Δεν τους ξέρεις εσύ!
- Είναι τόσο περίεργοι;
- Και χειρότερα ακόμη.
- Τι προτείνεις λοιπόν.
- Αν δεν μπορείς να μη μιλάς καθόλου.
- Η ανάγκη της σιωπής.
- Ας το πούμε έτσι.
- Θα μπορούσαμε να το πούμε κι αλλιώς.
- Η σιωπή της ανάγκης ...
- Μιλάς για σένα.
- Όχι μόνο.
- Για τους φίλους σου.
- Βλέπεις ότι υπάρχουν!
- Το θέμα είναι για πόσο καιρό ακόμα.
- Όλα είναι θέμα χρόνου.
- Ναι το ξέρω. Αλλά πόσο θα μας δώσουν.
- Δεν τους ανήκει. Εμείς ανήκουμε στον χρόνο.
- Οι άνθρωποι;
- Ναι! Και θ’ αντισταθούμε στη σιωπή.

Ν. Λυγερός

καλή σχολική χρονιά

Άλλη μια χρονιά σχολική ξεκινά.
Άλλη μια χρονιά με όνειρα, με προσδοκίες, με πίκρα, με προβλήματα.
Προβλήματα κτιριακά, «ψηφιακά», οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά.
Κανείς μας δεν τα ξέχασε εντελώς, κανείς μας δε θέλει να τα ξαναθυμηθεί εντελώς. Το καλοκαίρι απάλυνε, ξεκούρασε, παρηγόρησε. Το φθινόπωρο τα αποκαλύπτει ξανά.
Άλλος ένας Σεπτέμβρης με τη διαδικασία της εξέτασης (παρωδίας) των μετεξεταστέων που λέγαμε παλιά, των παραπεμπόμενων που λέμε σήμερα. Ένας ιδιαίτερος Σεπτέμβρης που ξεκινά με ελλείψεις αλλού και πλεόνασμα συναδέλφων αλλού, με πολυπληθή τμήματα μαθητών,με αντισηπτικά και με αίθουσα «γρίπης» σχεδόν σ’ όλα τα σχολεία!
Άλλη μια συνεδρίαση συλλόγου διδασκόντων με αντιπαραθέσεις (ποιος μαθητής να μείνει, ποιος να περάσει στην άλλη τάξη), με αντιπαραθέσεις που αναδεικνύουν τις βαθιές μας διαφορές σε παιδαγωγικά θέματα, με κατανομές μαθημάτων μεταξύ των συναδέλφων της ίδιας ειδικότητας με τη γνωστή «αβρότητα», με ανούσια πρακτικά και πολλά άλλα.
Πάλι θα δούμε τα τρομαγμένα ματάκια των μαθητών της Α΄ γυμνασίου που θα ψάχνουν απεγνωσμένα για το δάσκαλό τους και θα βλέπουν πολλούς από μας να τους κοιτάμε με συμπάθεια, κατανόηση, αδιαφορία ή απαξίωση και αυτά θα τρομάζουν ακόμα περισσότερο.
Πάλι θα δούμε τους άνετους πια φέτος μαθητές της Β΄, ξέρουν πώς λειτουργεί το σύστημα, είναι «παλιοί».
Πάλι θα δούμε τους τελειόφοιτους της Γ΄, με ύφος τελειόφοιτων πανεπιστημίου, που ξέρουν τα πάντα και δικαιούνται να είναι οι «αρχηγοί» του σχολείου.
Ξανά θα συναντηθούμε οι «παλιοί» συνάδελφοι που γνωριζόμαστε αρκετά καλά, κάποιοι περισσότερο, κάποιοι λιγότερο.
Ξανά θα υποδεχτούμε, τρόπος του λέγειν, νέους συναδέλφους, που θα είναι «μαζεμένοι» και θα βολιδοσκοπούν το κλίμα.
Άλλη μια χρονιά σε κλίμα πανηγυρικό με πομπώδεις αγιασμούς και προεκλογικές κορώνες, με υποσχέσεις δημάρχων, υπουργών και όλων γενικά των ανεύθυνων υπευθύνων για μια παιδεία μαγική, που θα λυθούν φέτος τα χρόνια προβλήματά της, ελλείψεις και παραλείψεις.
Άλλη μια χρονιά που προμηνύεται δυσοίωνη και καλούμαστε να την μετατρέψουμε σε ευοίωνη!
Άλλη μια χρονιά που μας καλεί να αγωνιστούμε για μας, για τους μαθητές μας, για τους γονείς τους.
Μια συνηθισμένη χρονιά δηλαδή, απρόσμενη και γοητευτική!

Τριήμερη εκδρομή

Πριν από λίγες ημέρες επιστρέψαμε από την τριήμερη (καθιερωμένη πλέον) εκδρομή με τη γ΄ γυμνασίου.
Επισκεφτήκαμε την περιοχή του Έβρου. Είδαμε πολλά όμορφα και αξιόλογα μέρη: τη λίμνη της Βιστωνίδας , με την εξαιρετική φυσική ομορφιά και την αίσθηση γαλήνης που δημιουργεί στον επισκέπτη και ανεξήγητα ακόμα αποτελεί μετόχι της μονής Βατοπεδίου, το δάσος της Δαδιάς, με τα σπάνια πτηνά και ζώα που διαβιώνουν εκεί, το Δέλτα του Έβρου με την άγρια ομορφιά της φύσης , που φιλοξενεί πλήθος ζώων και πτηνών. Περιηγηθήκαμε στην παλιά πόλη της Ξάνθης , βαδίσαμε στη σύγχρονη πόλη της Αλεξανδρούπολης, την Κομοτηνή και την Ορεστιάδα.
Εμείς, οι συνοδοί καθηγητές, εντυπωσιαστήκαμε από τη φυσική ομορφιά του τοπίου, μερικοί από μας δε, επισκέπτονταν για πρώτη φορά αυτά τα μέρη και τα απολαύσαμε κυριολεκτικά.
Αναρωτιέμαι όμως οι μαθητές μας άραγε τι είδαν από όλα αυτά τα μέρη; Οι περισσότεροι κουρασμένοι από τις βραδινές εξόδους και τα πήγαινε έλα στα δωμάτια του ξενοδοχείου, σέρνονταν. Λίγοι ήταν αυτοί που αισθάνθηκα ότι κέρδισαν και άνοιξαν τα μάτια της ψυχής τους και του μυαλού τους.
Αναρωτιέμαι αν μπορούμε σήμερα να προσφέρουμε στους μαθητές μας την απόλαυση που έζησαν οι μαθητές του άρθρου που ακολουθεί και είναι βέβαια μιας άλλης εποχής.
Τόσα πολλά βέβαια άλλαξαν από το 1946 ως σήμερα! Υποθέτω όμως πως τα παιδιά είναι τόσο κουρασμένα από την ασφυκτική καθημερινότητα όσο και οι μεγάλοι, καθώς βιώνουν επιπλέον μια εποχή που εισπράττουν τόση απογοήτευση σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο και δέχονται επιρροές από τόσο ευτελή πρότυπα μέσω των ΜΜΕ, που απλώς ενδιαφέρονται να «ξαποστάσουν».
Ποια είναι τα παιδαγωγικά οφέλη μιας τέτοιας δραστηριότητας; Ασφαλώς ενισχύονται οι σχέσεις τόσο των μαθητών μεταξύ τους όσο και με τους καθηγητές τους. Επικοινωνούν σ’ ένα άλλο επίπεδο τόσο διαφορετικό εκτός τάξης, που με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί εκτός σχολείου. Μήπως σ’ αυτήν την πιο προσωπική σχέση πρέπει να επενδύσουμε, ώστε να έχουμε καλύτερα παιδαγωγικά αποτελέσματα και στην εκπαιδευτική διαδικασία; Μήπως πάλι μεγάλωσα εγώ κι καθώς απογοητεύτηκα από το εκπαιδευτικό σύστημα τα βλέπω όλα από την οπτική των «μεγάλων» κι όχι των παιδιών;
Δεν ξέρω, απλά εκθέτω τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μου με αφορμή άλλη μια εκδρομή…
Ακολουθεί ένα άρθρο που προέρχεται από την τοπική εφημερίδα της Δράμας «τα νέα του Καλαμπακίου» και τα συμπεράσματα δικά σας!


Μια εκδρομή πριν από 63 χρόνια

Στο τέλος της σχολικής χρονιάς του 1946, τον Ιούνιο μήνα, οι μαθηταί της Δ' και Ε' τάξης του Δημοτικού Σχολείου Καλαμπακίου με τους δασκάλους μας Μιχαήλ Γεωργάκη και Γεώργιο Κοτρώτσιο πραγματοποιήσαμε μια πολύ μακρινή εκδρομή. Στην αρχή η συμμετοχή ήταν μικρή. Δυσκολεύονταν οι γονείς να διαθέσουν τα λίγα χρήματα που απαιτούνταν, αλλά οι δάσκαλοι μας κατάφεραν και τους έπεισαν περνώντας από σπίτι σε σπίτι και παρακαλώντας τους γονείς μας να μην απουσιάσει κανείς από τους μαθητάς. Οι εκδρομές, τους έλεγαν, δεν γίνονται μόνον για λόγους ψυχαγωγίας, αλλά έχουν και διδακτικό σκοπό και νόημα. Ένα πρωινό του Ιουνίου που περιμέναμε όλοι με αγωνία έφτασε έξω από το σχολείο το φορτηγό του Ντοκούτση. Μ' αυτό θα ταξιδεύαμε για Θεσσαλονίκη. Εμείς όλοι παρόντες με τις πάνινες σχολικές τσάντες στο χέρι, αυτές με τις οποίες μεταφέραμε καθημερινά «το Αναγνωστικόν», το μοναδικό βιβλίο που είχαμε, και που μετατράπηκαν για την περίσταση σε σακ βουαγιάζ, τρέξαμε χαρούμενοι στο αυτοκίνητο.
Το φορτηγό είχε δύο πάγκους στις δύο πλευρές του, όπου καθίσαμε όλα τα παιδιά και ένας από τους δύο δασκάλους, ο Μιχαήλ Γεωργάκης. Ο Γεώργιος Κοτρώτσιος μπήκε μπροστά μαζί με τον οδηγό του φορτηγού κι αφού μας έδωσαν τις τελευταίος οδηγίες, το αυτοκίνητο ξεκίνησε. Πήραμε μαζί μας και τετράδιο να καταγράφουμε τα ονόματα των χωριών απ' όπου θα περνούσαμε. Για να γίνουμε περισσότερο κοσμογυρισμένοι, να δούμε περισσότερους τόπους, φύγαμε μέσω της οδού Καβάλας Θεσσαλονίκης και επιστρέψαμε μέσω της παλαιάς Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης Δράμας. Ηλικιωμένος και έμπειρος ο οδηγός, νέοι και τολμηροί οι δάσκαλοι μας. Δεν ήταν εύκολο να ταξιδέψει κανείς εκείνη την εποχή από το Καλαμπόκι ως τη Θεσσαλονίκη με ένα ανοιχτό φορτηγό αυτοκίνητο. Οι δρόμοι ήταν ακόμη επικίνδυνοι από την εποχή του πολέμου. Ήταν κατεστραμμένοι και έκρυβαν παγίδες διάφορες. Η αγάπη όμως των δασκάλων προς τους μαθητάς τους έκανε να ξεπεράσουν όλα τα εμπόδια.. «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία», έγραψε ο Α. Κάλβος στο ποίημα του. Και οι δάσκαλοι μας είχαν και αρετήν και τόλμην.
Περάσαμε από πολλά χωριά της Καβάλας πότε καθισμένοι στα παγκάκια του φορτηγού και πότε όρθιοι μπροστά, να μας χτυπά ο αέρας και να βλέπουμε καλύτερα Σε κάποια ανηφόρα φάνηκε μπροστά μας η θάλασσα. Ο δάσκαλος άρχισε να χαμογελά και να μας βλέπει επίμονα στα μάτια κουνώντας τα χέρια του, όπως όταν μας παρέδιδε μάθημα μέσα στην τάξη.
-Παιδιά, τι βλέπετε μπροστά σας, τι βλέπετε; Κάποια παιδιά που είχαν ξαναδεί θάλασσα φώναξαν:
- Θάλασσα, κύριε, θάλασσα! (Θυμίζει λίγο την Κάθοδο των Μυρίων). Οι περισσότεροι όμως ψάχναμε να τη βρούμε. Αυτή, λοιπόν, ήταν η θάλασσα, που μόνον στο χάρτη του σχολείου μας τη βλέπαμε τόσα χρόνια! Σε πιο μικρή ηλικία φανταζόμουν τη θάλασσα σαν μια μεγάλη γκιόλα, όπως αυτή που ο ιερέας έριχνε το Σταυρό την ημέρα της εορτής των Θεοφανείων στο χωριό μας. Πιο πέρα ένα νησάκι. Μας έλεγε ο δάσκαλος: «Νησί είναι μία στεριά που βρέχεται ολόγυρα από θάλασσα» μα πώς να καταλάβουμε πώς είναι το νησί και πόσο μεγάλο μπορεί να είναι, όταν δεν ξέραμε πόσο μεγάλη είναι η θάλασσα;
Στο Στρυμόνα κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο. Μία πλωτή εξέδρα που έπλεε στο ποτάμι πήγαινε και γύριζε από τη μια όχθη στην άλλη με κάποιο μηχανισμό «σάλι»το έλεγαν αυτό. Ανεβήκαμε όλοι επάνω και μας πέρασε στην απέναντι όχθη του ποταμού. Μετά πέρασε και το αυτοκίνητο. Έτσι περνούσαν τότε το ποτάμι, γιατί δεν υπήρχε γέφυρα. Την είχαν ανατινάξει τα εχθρικά αεροπλάνα. Πιο πέρα είδαμε τη λίμνη Βόλβη.
-Πάλι η θάλασσα μπροστά μας, κύριε.
-Όχι, παιδιά. Αυτή είναι η λίμνη Βόλβη που σας έλεγα στο μάθημα της Γεωγραφίας.
Πιο πέρα και η λίμνη του Αγίου Βασιλείου. Τι σπουδαία πράγματα βλέπαμε εκείνη την ημέρα για πρώτη φορά στη ζωή μας! Λένε πως ένα ταξίδι διδάσκει όσο χίλια βιβλία. Κάποτε φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη, τη «Νύμφη του Θερμαϊκού», όπως μάθαμε. Τι παράξενα πράγματα είδαμε εκεί και πόσο διαφορετικά απ' αυτά που ξέραμε στο χωριό μας! Διώροφα και τριώροφα κτίρια, δρόμους ασφαλτοστρωμένους, πάρκα με ζώα που δεν είχαμε ξαναδεί, πολλά αυτοκίνητα και πολλούς ανθρώπους! Κατεβήκαμε στην Πλατεία Δικαστηρίων όλοι μαζεμένοι ο ένας κοντά στον άλλον, να μη χαθούμε. Χαζεύαμε τα ψηλά σπίτια με τα πολλά μπαλκόνια. Ένας μαθητής είδε μια γριούλα που μας κοίταζε από ψηλά και του φάνηκε παράξενο: «Μια κουκουβάγια, παιδιά, μια κουκουβάγια», φώναξε και γυρίσαμε όλοι προς το μέρος της γριούλας. Γέλια που κάναμε μ' εκείνη την «κουκουβάγια»!
Μέσα στην πόλη κυκλοφορούσαμε σε γραμμή τρεις τρεις πιασμένοι από το χέρι. Ο ένας δάσκαλος στην πρώτη τριάδα, ο άλλος στην τελευταία. Όλοι έστεκαν και μας έβλεπαν, καμάρωναν και τους δασκάλους μας. Περπατούσαν καμαρωτοί και υπερήφανοι για την αποστολή τους αυτή. Μας ξενάγησαν σε όλη την πόλη πότε περπατώντας και πότε χρησιμοποιώντας το τραμ που διέσχιζε την Εγνατία. Στέκονταν το τραμ και περίμενε να ανεβούμε όλοι επάνω.
Περπατώντας πήγαμε και στην Ανω Πόλη, είδαμε τα κάστρα, πήγαμε και στη Μονή Βάτάδων. Είδαμε για πρώτη φορά ζωντανά παγώνια. Ένα αρσενικό παγώνι είχε ανοιχτά τα φτερά του, όπως αυτά που έβλεπα στην Άπασαν Ύλην του αδελφού μου.
Μπήκαμε στην εκκλησία και ήπιαμε νερό από την βρύση, όπου μία επιγραφή γράφει: «νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν». Ο δάσκαλος μας εξήγησε τι σημαίνει αυτό.
- Μπορείτε να διαβάσετε την επιγραφή και από το τέλος προς την αρχή, μας είπε, τη διαβάσαμε και μας φάνηκε πολύ περίεργο.
Η ξενάγηση στην πόλη ήταν σπουδαία και σημαντική για μας. Επισκεφθήκαμε ένα τυπογραφείο εφημερίδων, ένα εργοστάσιο σιγαρέτων, ανεβήκαμε σε βαποράκι και βγήκαμε απέναντι στο Καραμπουρνάκι, όπου είδαμε ένα εργοστάσιο υφαντουργίας, περπατήσαμε στην παραλιακή λεωφόρο με τα φαναράκια που έφεγγαν με ηλεκτρικό ρεύμα. Ήταν σαν όνειρο αυτά όλα για μας. Κοιμηθήκαμε για πρώτη φορά σε ξενοδοχείο. Νομίζω βρίσκονταν επί της Εγνατίας και λέγονταν «Βαλκάνια». Είχε πολλά δωμάτια και πολλά μπαλκόνια. Βγαίναμε και μετρούσαμε τα αυτοκίνητα που περνούσαν από κάτω. Βάλαμε και σημάδι: Μέχρι να μετρήσουμε ως το δέκα περνούσε και ένα αυτοκίνητο. Τι πολλά αυτοκίνητα! Μεγάλη εντύπωση μας έκανε ο Λευκός Πύργος. Ανεβήκαμε όλοι επάνω στην κορυφή. Είδαμε από ψηλά όλο το Θερμαϊκό και την πόλη όλη. «Κάποτε ο Λευκός Πύργος ήταν μέσα στη θάλασσα. Τον χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι για φυλακή», μας είπε ο δάσκαλος. Όταν κατεβήκαμε, βγάλαμε και μια αναμνηστική φωτογραφία. Μας έδωσε ο δάσκαλος όλους από μία, όταν πήγαμε στο χωριό. Όλοι την έχουμε ακόμη σαν φυλαχτό. Τη στέλνω στην εφημερίδα. Ο καθένας ας αναγνωρίσει τον εαυτό του. Θα ήθελα να γράψω και τα ονόματα όλων, αλλά είναι αδύνατον. Τους στέλνω μόνον την αγάπη μου. Ευτυχώς η εκδρομή μας είχε αίσιον τέλος. Όλα τα παιδιά ξαναμπήκαμε στο φορτηγό για την επιστροφή. Όλοι ήμασταν χαρούμενοι: Οι δάσκαλοι μας, γιατί έφεραν σε πέρας την αποστολή τους, τα παιδιά για τις εμπειρίες που έζησαν, γι' αυτά που έμαθαν, για όσα είδαν.
Ιούνιος 1946 - Φεβρουάριος 2009.
Πέρασαν περίπου εξηντατρία χρόνια. Οι αείμνηστοι δάσκαλοι μας Γεώργιος Κοτρώτσιος και Μιχαήλ Γεωργάκης δε ζούνε πλέον. Ο πρώτος χάθηκε πολεμώντας για την πατρίδα. Με τον Μ. Γεωργάκη βρεθήκαμε αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Χάρηκε όταν έμαθε ότι είμαστε συνάδελφοι. Γίναμε οικογενειακοί φίλοι. Αγαπούσε τη μουσική και τα ταξίδια. Επισκέφθηκε με άλλους Κρυονερίτες το χωριό του το Κρυόνερο στην Ανατολική Θράκη και κατέγραψε λεπτομερώς αυτό το ταξίδι. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη. Η τελευταία του επιθυμία προς την οικογένεια του ήταν να μεταφέρουν τη σορό του στον Καλαμώνα Δράμας. Ήταν το πρώτο χωριό στο οποίο διορίστηκε. Τα παιδιά του εξετέλεσαν την επιθυμία του. Πιστεύω πως και οι δύο δάσκαλοι μας βρίσκονται τώρα στον Παράδεισο. Έκαναν εις το ακέραιον το καθήκον τους. Ας είναι αναπαυμένες οι ψυχές τους. Αφιερώνω αυτό το κείμενο σ' όλα τα παιδιά εκείνης της εκδρομής, αγόρια και κορίτσια, καθώς και στους αείμνηστους δασκάλους μας.
Φούλα Στράντζαλη Πριάκου

Για να μην ξεχνάμε...

Η ασθένεια του Αλτσχάιμερ είναι μια εκφυλιστική προοδευτική πάθηση του εγκεφάλου που οδηγεί στη σταδιακή απώλεια σημαντικών διανοητικών λειτουργιών όπως η μνήμη, η ικανότητα κρίσης, η ομιλία και οδηγεί σε πλήρη αποσύνθεση της προσωπικότητας.Προβλήματα όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ αλλά και πολλά άλλα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας δυσκολεύουν την ήδη δύσκολη ζωή των ηλικιωμένων. Οι άνθρωποι (κατά τον Irvin Yalom) φοβούνται περισσότερο κι από το θάντατο την απόλυτη απομόνωση που τον συνοδεύει. Γιατί ο καθένας μπορεί να είναι μόνος του στη "βάρκα"του αλλά πάντα είναι μεγάλη παρηγοριά να βλέπει τα φωτάκια από άλλες βάρκες να σκαμπανεβάζουν γύρω του. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν κι ας επανεξετάσουμε τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στους ηλικιωμένους και μάλιστα στους γονείς μας. Όσα κι αν είναι τα προβλήματα της καθημερινής μας ρουτίνας αξίζει να είμαστε κοντά τους. Είναι οι άνθρωποι που συγκρότησαν τον εσωτερικό μας κόσμο και στην περίοδο της ακμής τους μας έδωσαν τα πάντα!

Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε

Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε
Απ' αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.
Το μέλλον σας είναι σιγουρεμένο - το βλέπετε
μπροστά σας σ' άπλετο φως. Φρόντισαν
οι γονείς σας για να μη σκοντάψουνε τα πόδια σας
σε πέτρα. Γι' αυτό τίποτα δε χρειάζεται
να μάθεις. Έτσι όπως είσαι
εσύ μπορείς να μείνεις.

Κι έτσι κι υπάρχουνε ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί
όπως έχω ακούσει είναι ανασφαλείς,
τους ηγέτες σου έχεις, που σου λένε ακριβώς
τι έχεις να κάνεις για να πας καλά.
Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους
που ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε
για όλους τους καιρούς
μα και τις συνταγές που πάντα βοηθάνε.
Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά
δε χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.
Βέβαια, αν τα πράματα ήταν διαφορετικά
Η μάθηση θα 'τανε υποχρέωσή σου.
Μπρεχτ

Το κάψιμο των βιβλίων

Όταν διαταγή έβγαλε το καθεστώς να καούνε
σε δημόσιες πλατείες τα βιβλία που
περικλείνουν ιδέες ανατρεπτικές,
κι από παντού κεντρίζανε τα βόδια
να σέρνουν κάρα ολόκληρα
με βιβλία για την πυρά, ένας εξορισμένος
ποιητής, ένας απ’ τους καλύτερους,
διαβάζοντας των βιβλίων τον κατάλογο,
με φρίκη του είδε πως τα δικά του
τα είχανε ξεχάσει. Χίμηξε στο γραφείο του
με τις φτερούγες της οργής, κι έγραψε στους τυράννους ένα
γράμμα:
«Κάψτε με!» έγραφε με πένα ακράτητη, «κάψτε με!
Μ’ αφήσατε έξω! Δε μπορείτε να μου το κάνετε αυτό, εμένα!
Την αλήθεια δεν έγραφα πάντα στα βιβλία μου; Και τώρα
Μου φερνόσαστε σα να’ μια ψεύτης! Σας διατάζω:
Κάψτε με!»
Μπρεχτ

Στους φοιτητές της εργατοαγροτικής σχολής

(Στους φοιτητές στο ανοικοδομημένο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου)
Για να μπορείτε να καθόσαστε εδώ: τόσο αίμα
χύθηκε. Μπορεί να το ξεχάσετε να επιθυμείτε.
Να ξέρετε τούτο μοναχά: σ' αυτά τα καθίσματα καθότανε άλλοι
πιο μπροστά από σας
που αργότερα καθίσανε πάνω στο σβέρκο των ανθρώπων.
Επαγρυπνείτε!

Πάντα ό,τι να ερευνάτε, ό,τι ν' ανακαλύψετε
ό,τι να μάθετε, δε θα σας χρησιμέψει,
αν δε συνδέετε με τον αγώνα το μυαλό σας
και δε διαχωρίζεστε απ' όλους τους εχθρούς της ανθρωπότητας.

Ποτέ να μην ξεχνάτε: κάποιοι όμοιοί σας αγωνίστηκαν
για να μπορείτε εδώ να κάθεστε εσείς κι όχι πια οι προηγούμενοι.
Μην κρύβεστε λοιπόν, μα συναγωνιστείτε
για ν' αποχτήσετε τη γνώση και ποτέ να μην την αρνηθείτε!
Μπρεχτ

Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ

Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ,
όπως εκείνο το δείλι που σε άφησα
με κατάπιε το βαθυγάλαζο δάσος,
ψυχή μου,
που πάνω του, στα δυτικά,
κρέμονταν κιόλας
χλωμά τα άστρα.

Γέλασα αρκετά,
καρδιά μου,
γιατί συγκρούστηκα παίζοντας
με το σκυθρωπό πεπρωμένο
την ίδια ώρα
μέσα στο γαλανό δείλι του δάσους
αργοσβήναν κιόλας πίσω μου τα πρόσωπα.

Εκείνο το μοναδικό σούρουπο
όλα ήταν τόσο γλυκά
όσο δεν ήταν ποτέ ξανά να γίνουν
αλλά αυτό που μου απόμεινε είναι
μόνο πουλιά μεγάλα
που το δείλι
πετούν πεινασμένα στον
σκοτεινιασμένο ουρανό
Μπρεχτ

Να καταπολεμάτε το πρωτόγονο

Λένε πολλοί ότι η εποχή είναι παλιά
αλλά εγώ πάντα ήξερα ότι είναι καινούρια
δεν ξεπετιούνται από τη γη μόνα τους
τα σπίτια που είναι ψηλά σαν τα βουνά
Τρέχουν πολλοί κάθε χρόνο στις πόλεις λες και
τους περιμένει κάτι σπουδαίο
και στις γελαστές ηπείρους.
Λένε παντού: Η μεγάλη και φοβερή θάλασσα
δεν είναι παρά λίγο νερό
Πρώτος εγώ πετώ πάνω από τον Ατλαντικό
αλλά είμαι σίγουρος ότι αύριο κιόλας
θα γελάτε με αυτή την πτήση

Κι όμως αυτή είναι η μάχη
ενάντίον του πρωτόγονου
και μια προσπάθεια για να γίνει
καλύτερος ο πλανήτης
όμοια με τη διαλεκτική οικονομία
που θέλει ν' αλλάξει τον κόσμο συθέμελα
αφήστε μας λοιπόν να καταπολεμήσουμε
τη φύση για να γίνουμε κι ίδιοι φυσικοί
εμείς και η μέθοδός μας
δεν ακολουθούμε ακόμη τη φύση
είμαστε ακόμη πρωτόγονοι.
Τα ατμόπλοια αντικατέστησαν τα ιστιοφόρα
που κι εκείνα είχαν αφήσει πίσω τα πλοία
με τα κουπιά.
Εγώ πετώ αφήνοντα πίσω τα ατμόπλοια
πολεμώντας ενάντια στο πρωτόγονο.
Μπορεί το αεροπλάνο μου να είναι αδύνατο και να τρέμει
και οι συσκευές μου να είναι γεμάτες ατέλειες
μα είναι καλύτερα απ' όλα όσα υπήρξαν ως τώρα,
και καθώς πετώ αγωνίζομαι ενάντια στο αεροπλάνο μου κι ενάντια
στο πρωτόγονο.

Πολεμώ έτσι κι ενάντια στη φύση
και ενάντια στον εαυτό μου
ό,τι κι αν είμαι και σε όσες κουταμάρες κι αν πιστεύω
όταν πετώ είμαι
αληθινός θεός
για δέκα χιλιάδες χρόνια
εκεί που σκοτεινιάζουν τα νερά
φτάνοντας ως τα ουράνια
ανάμεσα στο φως και το λυκόφως
γεννιόταν ανεμπόδιστα ο θεός.
Το ίδιο πάνω από τις οροσειρές, εκεί από όπου
έρχεται ο πάγος
ρύθμιζαν τον θεό όπως ήθελαν
εκείνοι που διακατέχονταν από αμάθεια
χωρίς να μπορούν να καθοδηγούν, και όμοια
στην έρημο εμφανιζόταν εκείνος μέσα στην
ανεμοθύελλα, και στις πόλεις, τον έπλαθε η αταξία των
ανθρώπινων τάξεων που εξαιτίας της
υπάρχουν στον κόσμο
δύο κατηγορίες ανθρώπων:
οι εκμεταλλευτές και οι αμαθείς
αλλά αυτά τα καταργεί η επανάσταση.
Αν φτιάχνετε δρόμους να διασχίζουν
τις οροσειρές, θα χαθεί η αταξία.
Τα ποτάμια τη διώχνουν από την έρημο και
το φως δείχνει κενό και αμέσως την κάνει πέρα.

Γι' αυτό, μην αργείτε, κατατροπώστε κι εσείς
το πρωτόγονο
στον αφανισμό του Υπερπέραν και
στο διωγμό όλων των θεών όπου και αν παρουσιάζονται κάθε φορά.
Γκρεμίζεται κάτω απ' τα πιο δυνατά μικροσκόπια
οι τελειοποιημένες συσκευές το διώχνουν
από τον αέρα.
Και η κάθαρση των πόλεων
η απάρνηση της φτώχειας
το εξαφανίζουν και αφού το κυνηγούν
το ξαναστέλνουν πίσω
στην πρώτη χιλιετία.

Γι' αυτό επικρατεί ακόμη
στις πόλεις που βελτιώθηκαν, η αταξία
που προκύπτει από την εκμετάλλευση γνώσης και είναι
σαν θεός. Αλλά οι μηχανές και οι εργάτες
θα την πολεμήσουν.
Κι εσείς πρέπει να πάρετε μέρος
στην κατατρόπωση του πρωτόγονου.
Μπρεχτ

Εγκώμιο στη μάθηση

Μάθαινε, και τ' απλούστερα! Γι' αυτούς
που ο καιρός τους ήρθε
Ποτέ δεν είναι πολύ αργά!
Μάθαινε,
το α, β, γ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Mη σου κακοφανεί!
Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
* * *
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολειό, άστεγε!
Προμηθέψου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
* * *
Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε
Μην αφεθείς να πείθεσαι.
Μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ο,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Ελεγξε το λογαριασμό
Εσύ θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι.
Ρώτα: Πώς βρέθηκε αυτό εδώ;
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία!
Μπρεχτ

Αυτό θέλω να τους πω

Αναρωτιέμαι: γιατί να συζητάω μαζί τους;
ψωνίζουνε τη γνώση για να την πουλήσουν.
θέλουν να μάθουνε πού υπάρχει γνώση φτηνή
που να μπορούνε ακριβά να την πουλήσουν. Γιατί
να ενδιαφερθούνε να γνωρίσουν ό,τι
ενάντια στην αγοραπωλησία μιλάει;
Θέλουνε να νικήσουν.
Στη νίκη ενάντια τίποτα δε θέλουνε να ξέρουν.
Δε Θέλουνε άλλοι να τους καταπιέζουν,
Θέλουνε να καταπιέζουνε οι ίδιοι.
Δε θέλουνε την πρόοδο.
Θέλουνε την υπεροχή.
Πειθαρχούνε σ' όποιον
τους υπόσχεται πως θα μπορούνε να διατάζουν.
Θυσιάζονται
για να μπορέσει να μείνει όρθιος ο βωμός της θυσίας.
Τι να τους πω, σκέφτηκα. Αυτό
θέλω να τους πω, αποφάσισα.
Μπρεχτ

Απώλεια ενός πολύτιμου ανθρώπου

Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Τ' ότι έφυγε από σένα, δεν είναι απόδειξη
Ότι πολύτιμος δεν είναι. Παραδέξου το:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.

Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Έφυγε από σένα, γιατί υπηρετούσες μια καλή υπόθεση
Κι αυτός πήγε μια τιποτένια να υπηρετήσει. Παραδέξου το, όμως:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Μπρεχτ

Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν, Paulo Freire

• Διδάσκουμε, δυστυχώς, στους γόνους μας την ευπιστία και την προσαρμογή στην κουλτούρα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, απαιτώντας να είναι πειθήνιοι και παθητικοί.
• Ο εκπαιδευτικός α) δεν αποστηθίζει πληροφορίες για να τις μεταδώσει στους μαθητές αλλά λειτουργεί ως πληροφορημένο υποκείμενο που βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με άλλα πληροφορημένα υποκείμενα, χωρίς να κάνει διάκριση γνωστικού περιεχομένου από το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο. Καθώς οι επιστήμες δεν είναι ξεκομμένες από τη ζωή δεν περιχαρακώνεται σ’ ένα ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο. β) «φωτίζει» και διαλέγεται με τους μαθητές του, εμβαθύνοντας στα ζητήματα εξουσίας, δε σωπαίνει στην κοινωνική διαμάχη που υπάρχει έξω από το σχολείο. Εκδηλώνει την πολιτική του στάση, δεν παραμένει ουδέτερος: δείχνει σεβασμό στα αντίπαλα επιχειρήματα, τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι τους, παίρνει σαφή θέση σε κοινωνικά θέματα, κάνει ηθικές επιλογές και αντιστέκεται στην απανθρωποίηση της αντικειμενικής πραγματικότητας. γ) δραστη-ριοποιείται γεμάτος ελπίδα για το μετασχηματισμό του κόσμου διεκδικώντας ενεργό ρόλο στην κοινωνία. Συμμετέχει σε κοινωνικοπολιτικούς αγώνες διαφόρων επιπέδων για το μετασχηματισμό της κοινωνίας (συνδικάτα, κινήματα, κ.α.). δ) επιτρέπει την ελευθερία που εκδηλώνουν οι μαθητέςαλληλεγγύη, ελευθερία, σεβασμός της διαφοράς, ώστε όλοι να κάνουν το ίδιο. ε) αξιοποιεί τη γνώση και τη ζωντανή εμπειρία της καθημερινότητας των μαθητών και της τοπικής κοινωνίας, ώστε το σχολείο να γίνει κέντρο της λαϊκής κουλτούρας. Προσεγγίζει τη γνώση με τα κατάλληλα εργαλεία, τεχνικές. Όταν μάθει την κουλτούρα, την κοσμοθεωρία, τους φόβους των μαθητών μιλά απλά, όχι απλοϊκά.
• Η γλώσσα δεν είναι απλά ένα μέσο επιβίωσης των λαϊκών τάξεων, αλλά μέσο αγώνα απέναντι στις μορφές της πολιτισμικής κυριαρχίας των ελίτ. Το σχολείο δεν αποτελεί μοχλό για την αλλαγή της πραγματικότητας αλλά μπορεί να συμβάλλει προς αυτήν την κα-τεύθυνση.
• Τριτοκοσμοποίηση του κέντρου των πόλεων διατήρηση του στάτους κβο- υψηλά επίπεδα φτώχειας και αναλφαβητισμού, ανθρώπινη εκμετάλλευση, άστεγοι, εξαθλίωση, εσκεμμένη φθορά των υποδομών των σχολείων. Πρέπει να επαναπροσδιοριστεί η εκπαιδευτική ατζέντα με βάση των ανταγωνισμό και την ιδιωτικοποίηση των σχολείων.
• Τα δημόσια σχολεία είναι αναπόσπαστο μέρος της δομής κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Όταν αποφεύγει η κοινωνία ν’ αναλάβει τις δημόσιες ευθύνες της, τότε βρίσκεται σε κρίση. Υπάρχει η λογική ότι το ιδιωτικό ισοδυναμεί με το καλό. Θα σκεφτόταν κανείς την ιδιωτικοποίηση του Πενταγώνου; Όχι, γιατί θεωρείται εθνική προτεραιότητα. Αντί λοιπόν να διαλύουμε τη δημόσια εκπαίδευση ας την κάνουμε εθνική προτεραιότητα. Θα ιδρύαμε ένα ιδιωτικό Πεντάγωνο για να βελτιώσουμε την εθνική Άμυνα; Γιατί λοιπόν να εξισώσουμε την ιδεο-λογία της ελεύθερης αγοράς με τη δημοκρατία;
• Το χαμηλό κοινωνικό κύρος των λαϊκών τάξεων δεν έχει προκαθοριστεί από τη μοίρα ή το θεό, αλλά από το οικονομικοπολιτικό περιβάλλον της κοινωνίας όπου ζουν. Πρέπει λοιπόν να βγουν από την απάθεια, από την παραίτηση, από τη ζωή. Πρέπει να μορφωθούν, να κοιτάξουν τον εαυτό τους ως άτομα που ζουν και παράγουν σε μια συγκεκριμένη κοινωνία.
• Η διαλογική μέθοδος (μοιράζομαι εμπειρίες) το μόνο που καταφέρνει είναι να βοηθά τον καταπιεσμένο να νιώθει καλά για την καταπίεσή του. Χρειάζεται ιδεολογική ανάλυση, στοχασμός, πολιτική πράξη. Στόχος είναι η διάλυση των δομών και των μηχανισμών της καταπί-εσης.
• Ο αναλφαβητισμός είναι μια αναπηρία: αποκλείει τους αγράμματους να περιδιαβούν τον κύκλο των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στη γλώσσα, στη σκέψη και στην πραγματικότητα. Η γραφή είναι το μέσο για την κατανόηση αυτών των σχέσεων. Η ικανότητα της γραφής είναι η ικανότητα να διαβάσουμε τον κόσμο ώστε να μπορούμε να ξανασκεφτούμε πάνω στην αρχική ανάγνωση. Είναι βέβαια πολύπλοκη, καθώς απαιτεί κάτι παραπάνω από το να γράφουμε χωρίς να σκεφτόμαστε.
• Τολμάμε να διδάξουμε με θάρρος, με αγάπη: να πούμε επιστημονικά ό,τι μελετάμε με συναίσθημα, με πάθος, με επιθυμίες, με φόβο, με αμφιβολίες, με κριτική σκέψη.
• Η διδασκαλία είναι ένα επάγγελμα με την έννοια της ανάληψης της ευθύνης των απαιτήσεων ενός επαγγέλματος. Δεν ταυτίζεται με το έργο του γονιού. Η κοινωνία αναθέτει στους δασκάλους να αμβλύνουν όλα τα δεινά της κοινωνίας.
• Είναι συχνό λάθος ν’ αξιολογούμε τους μαθητές όχι για να βελτιώσουμε την πρακτική μαςκ αλλά για να τους τιμωρήσουμε. Δυστυχώς θέλουν να αξιολογήσουν και το δάσκαλο για να τον τιμωρήσουν κι όχι για να τον εκπαιδεύσουν. Οι δάσκαλοι δείχνουν μια παθητική συμπεριφορά. Εξοικειώνονται με τις οδηγίες των πακέτων διδασκαλίας περιορίζοντας τη δυνατότητα να δημιουργήσουν. Με το να «απα-γορεύεται στους δασκάλους να υπάρχουν» διατηρείται στα σχολεία το status quo όσων ονειρεύονται να το διατηρήσουν. Πρέπει να εκδηλώνονται οι θεμελιώδεις στόχοι για παιδεία, υγεία, πολιτισμό, κοινωνικά προγράμματα. Δεν υπάρχουν τεχνικά και αποτελεσματικά επι-χειρήματα που να μην είναι ιδεολογικά.. κοινωνική μας λοιπόν και πολιτική μας ευθύνη είναι όχι ν’ αναλάβουμε το ρόλο της πολιτείας, αφήνοντάς την να κοιμάται ήσυχη, αλλά να κινητοποιούμαστε, να οργανωνόμαστε, ώστε να μπορούμε να την ελέγχουμε αν εκπληρώ-νει ή όχι το συνταγματικό της καθήκον.
• Δεν έχω το δικαίωμα να εκθέτω το όραμά μου για να ξεπληρώσω ένα χρέος που είναι δικό μου και μόνο δικό μου. Η ευγνωμοσύνη δεν μπορεί να αναμιχθεί με το δημόσιο συμφέρον. Ψηφίζω κάποιον σημαίνει τον βοηθάω να εκλεγεί, του αναθέτω δηλαδή, τη δυνατότητα ν’ αγωνιστεί για ένα όραμα.
• Η έννοια των μεγάλων έργων εξαρτάται από την επικρατούσα ιδεολογία. Σε μεγάλο βαθμό δεν ανταποκρίνονται στις βασικές ανάγκες των λαϊκών τάξεων αλλά των ανώτερων. Προτεραιότητα της προοδευτικής διοίκησης είναι να χορηγήσει κονδύλια για τις πραγματικές ανάγκες του εξαθλιωμένου πληθυσμού. Πολλά μέλη των λαϊκών τάξεων χαρακτηρίζουν μεγάλα έργα αυτά που έτσι χαρακτηρίζει η άρχουσα τάξη.
• Από τη στιγμή που η Δεξιά υπάρχει, τα προοδευτικά ή αριστερά πολιτικά κόμματα δεν πρέπει να ξεγελαστούν από το επιχείρημα ότι οι ιδεολογίες έχουν εξαφανιστεί και επομένως ο πολιτικός τους αγώ-νας είναι μια άοσμη και άχρωμη διαμάχη. Το λάθος των αριστερών είναι η απόλυτη πίστη στις πεποιθήσεις τους, που τους έκανε σχολαστικούς, αυταρχικούς, αλαζόνες, εχθρούς της δημοκρατίας. Έδωσε έτσι στην άρχουσα τάξη το καλύτερο μέσο για να εφαρμόσει και να διατηρήσει τη δικτατορία της τάξης της. Είναι λάθος να καθιστούν τη δημόσια διοίκηση ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα, αποκομμένη από την ιδεολογία και την πολιτική. Η άρχουσα τάξη προπαγάνδισε τη δημιουργία του τέλους των ιδεολογιών.
• Μελετώ σημαίνει ανακαλύπτω. Αποκτώ μια πιο σαφή κατάκτηση του αντικειμένου. Αυτό απαιτεί τη χρήση εργαλείων, όπως λεξικά, εγκυκλοπαίδειες ,κ.α. Απαραίτητα βέβαια θεωρούνται το διάβασμα και η μελέτη. Αυτό το απαιτητικό καθήκον, που είναι δικαίωμα τόσο του μαθητή όσο και του δασκάλου , προϋποθέτει τη δυνατότητα πρόσβασης σε τέτοιες πηγές. Καθήκον των σχολείων είναι να κάνουν διαθέσιμα αυτά τα μέσα (βιβλιοθήκες, βολικά ωράρια, κ.α.).
• Υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο επίπεδο του περιεχομεένου ενός βιβλίου και των ικανοτήτων του αναγνώστη. Όταν η διαφορά είναι μεγάλη είναι μάταιη και η προσπάθεια κατανόησης. Είναι λάθος να διαχωρίζουμε την ανάγνωση από τη γραφή. Όσα διδάσκουμε και άρα έχουμε μελετήσει, προυποθέτουν όχι μόνο να διαβάζουμε κείμενα, αλλά να κρατάμε σημειώσεις και παρατηρήσεις για τα βιβλία, συγγράφοντας μικρά κείμενα. Είναι στενή η σχέση της ανάγνωσης, της γραφής και της σκέψης. Όποιος δε γράφει δεν μπορεί ποτέ να γράψει, όπως και όποιος δεν κολυμπά δεν μπορεί ποτέ να κολυμπήσει.
• Απαραίτητο για τον αγώνα των δασκάλων είναι να μάθουμε για την αξιοπρέπεια και τη σπουδαιότητα της αποστολής μας. Είναι ανάγκη να είμαστε ικανοί να αγωνιζόμαστε όλο και πιο αποτελεσματικά για τα δικαιώματά μας, να νιώθουμε επαρκείς, να είμαστε σίγουροι για την πολιτική και κοινωνική σκοπιμότητα της αποστολής μας. Ο χαμηλός μισθός δεν εξαρτάται μόνο από την οικονομική κατάσταση του κράτους αλλά κυρίως από την ιεράρχηση και προ-τεραιότητα των δαπανών και την αντιμετώπιση των δημοσίων εξό-δων. Όσο πιο νωρίς η κοινωνία αναγνωρίσει την αναγκαιότητα του επαγγέλματός μας τόσο περισσότερο θα μας υποστηρίξει. Πρέπει να διεκδικήσουμε να έχουμε λόγο ως επαγγελματίες, μέσα από αποτελεσματικά οργανωμένο πολιτικό αγώνα ( συνδικάτα, κόμματα). Αν δεν υπάρχουν χρήματα για έναν τομέα, η αιτία βρίσκεται μονάχα στην πολιτική των δαπανών. Πρέπει το επάγγελμά μας ν’ αντιμε-τωπιστεί με σεβασμό, ώστε η κοινωνία ν’ αρχίσει να απαιτεί από τους δασκάλους να ασκούν το καθήκον τους αποτελεσματικά. Η κοινωνία δεν μπορεί να μετασχηματιστεί χωρίς την εκπαίδευση.
• Ο αυταρχισμός οδηγεί κάποτε σε τακτικές ανυπακοής. Συχνότερα όμως σε απάθεια, υπέρμετρη υπακοή, άκριτη συμμόρφωση, έλλειψη αντίστασης στον αυταρχικό λόγο, στην παραίτηση και το φόβο της ελευθερίας. Ανεκτικότητα, απ’ την άλλη, δε σημαίνει συναίνεση στο μη ανεκτό, στη συγκάλυψη της επιθετικότητας αλλά συνύπαρξη με το διαφορετικό. Προϋποθέτει σεβασμό, πειθαρχία και ηθικές αρχές. Οι μαθητές δε θέλουν κλίμα απειθαρχίας στο σχολείο, είναι όμως α-πόλυτα αντίθετοι σε κάθε αυθαίρετη απόφαση. Θέλουν μια δημοκρα-τική σχέση αμοιβαίου σεβασμού. Η έλλειψη πειθαρχίας στην τάξη δυναμώνει το φόβο απέναντι στην ελευθερία. Ως εκπαιδευτικοί δεν μπορούμε να αποποιηθούμε την ευθύνη για το θεμελιώδες ζήτημα της δημοκρατίας. Η αναποφασιστικότητα φανερώνει έλλειψη αυτοπεποίθησης, που είναι απαραίτητη για όποιον έχει αναλάβει τη διοίκηση μιας τάξης, ενός ιδρύματος, ενός κράτους. Απαιτεί όμως επιστημονική κατάρτιση, πολιτική σαφήνεια και ηθική ακεραιότητα. Και τα δυο είδη λόγου, και το υπερβολικά ελεγχόμενο και απειθάρ-χητο, συμβάλλουν στη διατήρηση του status quo. Η δημοκρατία απαιτεί αγώνα. Τα δεσμά που μας εμποδίζουν να βιώσουμε τη δημοκρατία δε σπάνε από μια καθωσπρέπει υπομονή, αλλά από το λαό, που είναι κινητοποιημένος, οργανωμένος, συνειδητά κριτικός.
• Η επιθυμία είναι βασικότατη, δεν αρκεί όμως. Απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε πώς να θέλουμε. Αυτό σημαίνει ν’ αγωνιζόμαστε πολιτικά με τακτικές κατάλληλες για τα στρατηγικά μας οράματα. Τα προοδευτικά κόμματα δεν έχουν πολλές επιλογές: ή θα αναδημιουργήσουν τον εαυτό τους μέσα από το ριζοσπαστισμό των ονείρων τους ή θα αφανιστούν.
• Ένα από τα βασικότερα λάθη των εκπαιδευτικών είναι ότι έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να πληγώνονται από τη συμπεριφορά των μαθητών τους. Δεν παραδέχονται ότι κάποιος μπορεί να τους αμφισβητήσει.
• Το σχολείο αποδέχεται μόνο την επίσημη, καλοδιατυπωμένη γλώσσα. Οι μαθητές πρέπει να τη μάθουν για να μειώσουν τις δυσκολίες στον αγώνα της επιβίωσής τους και για να αποκτήσουν ένα βασικό εργαλείο στον αγώνα κατά της αδικίας και των διακρίσεων εις βά-ρος τους.

Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Irvin Yalom

• Γιατί δεν προσπαθείτε να μάθετε αυτά που μπορώ να διδάξω, αντί να προσπαθείτε ν’ αποδείξετε πόσα πράγματα δε γνωρίζω;
• Το άτομο δεν επιλέγει συνειδητά τους στόχους του. Οι στόχοι μας είναι ατυχήματα της ιστορίας. Κανείς δεν έχει τόση ελευθερία! Δεν μπορείς να βγεις από την προοπτική του καιρού, της κουλτούρας σου, της οικογέ-νειάς σου…αλλά εγώ δεν μπορώ ν’ αλλάξω τη ζωή μου. Είναι πολύ στε-νά συνυφασμένη με τα νήματα άλλων ζωών.
• Έχεις κάποιο φόβο, κάποια ντροπή, κάτι που δε σου επιτρέπει να εκφρά-σεις το θυμό σου. Αντίθετα, περηφανεύεσαι πως είσαι τόσο μαλακός. Κάνεις την ανάγκη να φαίνεται αρετή: θάβεις βαθιά τα συναισθήματά σου κι έπειτα , επειδή δε βιώνεις την οργή σου, υποθέτεις ότι είσαι άγιος. «΄Όταν καταπίνεις την οργή σου, αρρωσταίνεις».
• Είναι επικίνδυνο να ζεις με ασφάλεια! Χρειάζομαι μαγεία και πάθος. Δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς μαγεία. Ζωή χωρίς πάθος, ποιος μπορεί να τη ζήσει;
• Περισσότερο ερωτευόμαστε τον ίδιο τον πόθο από το αντικείμενό του.
• Ζήσε όταν ζεις! Ο θάνατος χάνει τη φρίκη του αν κάποιος πεθάνει έχοντας εξαντλήσει τη ζωή του! Αν ο άνθρωπος δε ζει στη σωστή στιγμή, τότε δεν μπορεί να πεθάνει τη σωστή στιγμή.
• Η φλόγα της πίστης τροφοδοτείται αδιάκοπα από το φόβο του θανάτου, της λήθης και της έλλειψης νοήματος. Ο χρόνος καταβροχθίζει συνεχώς και δεν επιστρέφει τίποτα.
• Η καλοσύνη σου, το καθήκον σου, η αφοσίωσή σου: αυτά είναι τα κάγκελα της φυλακής σου. Θα αφανιστείς από τέτοιες μικρές αρετές.
• Για να πλάσεις παιδιά πρέπει πρώτα να πλάσεις τον εαυτό σου. Αλλιώς θ’ αναζητάς να τα πλάσεις μέσα από ζωώδεις ανάγκες ή από μοναξιά ή για να μπαλώσεις τρύπες δικιές σου. Το καθήκον σου σα γονιός δεν είναι να παραγάγεις άλλον έναν εαυτό, αλλά κάτι υψηλότερο. Είναι να παραγάγεις έναν δημιουργό. Είναι επίσης λάθος ν’ αναζητάς την αθανασία γεννοβολώντας το γόνο σου στο μέλλον σαν να περιείχε το σπέρμα σου τη συνείδησή σου!
• Η σχέση του γάμου είναι ιδανική μόνο όταν δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του κάθε συντρόφου. Αν δεν μπορούμε ν’ αγκαλιάσουμε τη μοναχικότητά μας, απλώς χρησιμοποιούμε τον άλλον ως ασπίδα απέναντι στην απομόνωση.
• Ξεπερνάς την απόγνωση μετατρέποντας το «ήταν να γίνει έτσι» σε «έτσι το θέλησα».

το παιχνίδι των θεών

Προσευχή (παραίνεση) από το «παιγνίδι των θεών» της Κατρίν Κλέμαν.

…να πορεύεστε γαλήνια μες στην οχλοβοή και τη βιασύνη και να θυμάστε την ειρήνη που μπορεί να ενυπάρχει στη σιωπή. Χωρίς να αλλοτριωθείτε , ζήστε όσο είναι δυνατόν έχοντας καλές σχέσεις με όλους.

… να λέτε σιγανά και με σαφήνεια την αλήθεια σας. Ν’ ακούτε τους άλλους, ακόμα και τον πτωχό τω πνεύματι και τον αμαθή. Έχουν και αυτοί την ιστο-ρία τους. Να αποφεύγετε τους θορυβώδεις κι επιθετικούς ανθρώπους, είναι μια προσβολή για το πνεύμα.

…μη συγκρίνεστε με κανέναν: διακινδυνεύετε να γίνετε ματαιόδοξοι. Υπάρχουν πάντα πιο μεγάλοι και πιο μικροί από σας. Ν’ απολαμβάνετε τα σχέδιά σας καθώς και την εκπλήρωσή τους. Να ενδιαφέρεστε πάντα για τη σταδιοδρομία σας, όσο ταπεινή κι αν είναι: αποτελεί πραγματική κατάκτηση σε σχέση με τα ευμετάβλητα αγαθά της εποχής μας.

…να είστε συνετοί στις υποθέσεις σας γιατί ο κόσμος είναι γεμάτος δολιότητες. Μην είστε τυφλοί ως προς την αρετή που υπάρχει: πολλοί άνθρωποι αναζη-τούν τα μεγάλα ιδανικά και παντού η ζωή είναι γεμάτη ηρωισμό. Να είστε ο εαυτός σας.

…να ενισχύσετε τη σύνεση του πνεύματος για να σας προστατεύσει σε περί-πτωση αιφνίδιας δυστυχίας. Αλλά να μη στενοχωριέστε για τις χίμαιρές σας! Άπειροι φόβοι γεννιούνται από την κούραση και τη μοναξιά…

…πέρα από μια υγιή πειθαρχία να είστε ήπιοι με τον εαυτός σας. Είστε παιδιά του σύμπαντος, όπως τα δέντρα και τα’ αστέρια: έχετε δικαίωμα να είστε εδώ. Είτε σας είναι σαφές είτε όχι, το σύμπαν εξελίσσεται χωρίς αμφιβολία έτσι όπως πρέπει…

…όποιες κι αν είναι οι εργασίες σας και τα όνειρά σας, διατηρήστε μέσα στη θορυβώδη σύγχυση της ζωής τη γαλήνη της ψυχής σας.

…με όλες τις δολιότητες, τις βαρετές δουλειές του και τα γκρεμισμένα όνειρά του, ο κόσμος είναι πάντα όμορφος…

Να προσπαθείτε να είστε ευτυχισμένοι.

Λευτεριά στην Παλαιστίνη

Επίκαιρος όσο ποτέ ο Μπρεχτ

«Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους,
δεν διαμαρτυρήθηκα, γιατί δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν για τους κομμουνιστές δεν φώναξα,
γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής.
Όταν κατεδίωξαν τους τσιγγάνους,
ούτε τότε φώναξα, γιατί δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν έκλεισαν το στόμα των Ρωμαιοκαθολικών που αντιτάσσονταν στο φασισμό,
δεν έκανα τίποτα γιατί δεν ήμουν καθολικός.
Μετά ήρθαν να συλλάβουν εμένα,
αλλά δεν υπήρχε πια κανείς να αντισταθεί μαζί μου».
Μπρεχτ

Αντί για ευχές

Αντί για ευχές
Αρχές του νέου έτους και οι καθιερωμένες ευχές ακούγονται πλέον σαν ύβρεις. Το αδιανόητο αποκαλύφτηκε σε όλο του το μεγαλείο. Σήμερα που το Άουσβιτς μεταφέρθηκε στη Γάζα, πόσο αμόλυντος μπορεί να αισθάνεται ο δυτικός κόσμος από τον ιό του μαζικού, εν ψυχρώ σχεδιασμένου θανάτου; Πόσο και για πόσο οι αμέριμνες μελωδίες της κοινωνίας της κατανάλωσης και του θεάματος θα μπορούν να σκεπάζουν τα ουρλιαχτά ή την ηχηρή σιωπή των αφανισμένων;
Παιδιά σκοτώνονται παντού στον πόλεμο και στην «ειρήνη». Στα σπίτια και στα νοσοκομεία από βομβαρδισμούς, στα πεζοδρόμια από εν ψυχρώ εκτελέσεις.
Αντί για τις καθιερωμένες ευχές σας στέλνουμε στίχους, γιατί τέτοιες στιγμές δεν μπορούμε παρά να γράφουμε τη ζωή μας μέσα από την ποίηση

…Για να
καθαρίσουμε το τοπίο
από τον τρόμο, την απειλή και τον θάνατο
πρέπει τώρα να ‘ξορκίσουμε τους δαίμονες
που κρύβονται ακόμη μέσα στην ελευθερία
έτοιμοι να μας πιουν όλο το αίμα
κι επειδή όποιος σήμερα ξεχαστεί μέσα στον εαυτό του
θα είναι αύριο λησμονιά και στάχτη
πρέπει τώρα να μάθει τι θα πει εχθρός και αδικία
διότι η πραγματικότητα δεν γίνεται κατανοητή
χωρίς την κατανόηση της αθλιότητας και της απελπισίας
κι επειδή κάθε δευτερόλεπτο μετράει
πρέπει από τώρα να πάμε στο σχολείο της φαντασίας
για να σώσουμε ξανά τα όνειρα.
(ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ, Η επόμενη μέρα)

Ας καθαρίσουμε το τοπίο του μυαλού μας και ας μην ξεχαστούμε μέσα στον εαυτό μας το 2009. Ας κάνουμε τον αγώνα μας «για να σώσουμε ξανά τα όνειρα»

Πανελλήνιο Δίκτυο
για το Θέατρο στην Εκπαίδευση